ماه : شهریور 1401

نه‌فقط بهترین کتاب برای آشنایی مقدماتی با فلسفۀ اسلامی است، بلکه یک آشنایی جامع و به‌روز هم هست. نویسنده دو کار را انجام داده است: 1) گزارش سیر کلی فلسفۀ اسلامی از قرن اول هجری قمری تا دورۀ معاصر؛ 2) بررسی جداگانۀ پنج مسئلۀ مهم و اصلی فلسفۀ اسلامی همراه با طرح دیدگاه‌های فیلسوفان مسلمان دربارۀ آن‌ها به ترتیب تاریخی. آن پنج مسئله عبارتند از: «عقل و وحی»، «خداوند و هستی»، «قِدَم و جاودانگی»، «علم و شناخت»، «اخلاق و سیاست». رویکرد نویسنده به فلسفۀ اسلامی همدلانه است و در برابر نگاه منتقدان و مخالفان، از اصالت این فلسفه دفاع می‌کند.

اگر به اندیشۀ جامعه‌شناختی چونان بخشی از آن‌چه نیچه «هنر بدگمانی» نامید بنگریم چندان دور نشده‌ایم. دیدگاه جامعه‌شناختی فرآیندی از «دیدنِ درونِ» نماهای ساختارهای اجتماعی است؛ دیدنِ پشتِ پرده‌ها. یک نمونه دربارۀ شیوۀ «نگریستن» جامعه‌شناس به پشت نماهای ساختار اجتماعی را ارائه می‌دهیم.
گفته می‌شود که مردان و زنان به انگیزۀ عشق به یکدیگر با هم ازدواج می‌کنند. عشق اسطورۀ فراگیر و پرهوادار و پرشور و مهارناپذیری است که هر جا که بخواهد سربر می‌کشد، رازی که آرزوی بیشتر جوانان و پیران است. اما هنگامی که کسی می‌کاود که کدام آدم‌ها به‌راستی با یکدیگر ازدواج می‌کنند، می‌بیند که...

آخرین کتابی‌ست که کاسیرر نوشت و پس از مرگ او منتشر شد. غنای این شاهکار به‌حدی است که در باب آن گفته‌اند اگر کاسیرر جز این کتاب چیز دیگری نمی‌نوشت، شایستۀ این بود که جایگاهی رفیع و ماندگار در تاریخ فلسفه داشته باشد. به همین دلیل، دو مترجم کارکشته آن را هدف گرفتند، بر سر آن مناقشه کردند و حتی دربارۀ عنوان دقیقش نزاعی دامنه‌دار داشتند که هنوز هم ادامه دارد. با وجود این، هر دو ترجمه خوب است، ولی ترجمۀ دکتر موقن بهتر است. چاپ چشم‌نوازی دارد، به همراه دو پیشگفتار و یک پیوست. همگی مفصل، روشن‌گر و سرشار از نکات مهم و دقیق.

بر اساس ریاکاری مهوّع و مزوّرانۀ صداوسیما، زنان و مردان حتی بعد از ازدواج هم مریم مقدس و عیسی مسیح اند. در برابر این نفاق چندشناک، سریال‌های شبکۀ خانگی از آن طرف بوم افتاده‌اند؛ تا توانسته‌اند لابه‌لای صحنه‌ها مطالب و نشانه‌های جنسی کار گذاشته‌اند. نتیجه به همان اندازه مهوّع است. حرف‌ها به‌قدری رکیک و مبتذل است که حتی یک نوجوان مؤدب هم از شنیدن آن‌ها دچار نارسایی می‌شود. جذب هر مخاطب به هر قیمتی. وگرنه نزدیک شدن هنر به واقعیت این‌گونه رخ نمی‌دهد. هنر حتی در تقرّب به واقعیت روزمره نیز با تمام جلال و جبروت و فخامت خود حاضر می‌شود، به‌ویژه ادبیات.

من از آن‌هایی نیستم که بخواهم برای نویسندگی، کتاب آموزشی بخوانم. من فقط از خواندن و نوشتن روایت خوشم می‌آید؛ از این‌که گاهی قصه‌گو باشم و گاهی قصه‌‌شنو. رؤیای نویسنده شدن یا چاپ کتاب هم ندارم. به همین احساسِ خوشِ گاه قصه‌گو و گاه قصه‌شنو بودن راضی‌ام. پس چرا رفته‌ام سراغ کتابی که روی جلدش نوشته است: «درس‌هایی چند دربارهٔ نوشتن و زندگی»؟ راستش نشر و جلد زیبای کتاب مرا به خودش جذب کرد. عنوانش هم حس خوبی القا می‌کرد. بعد از آن، این نیم‌خط «درس‌هایی چند دربارهٔ نوشتن و زندگی» هم اثراتی گذاشت، اما واژهٔ «زندگی»اش برای من پررنگ‌تر از واژهٔ «نوشتن»اش بود.

تحلیلی فلسفی و درخشان از رابطۀ میان دوستی‌های خُرد و نئولیبرالیسم کلان. تاد مِی نئولیبرالیسم را چیزی فراتر از اقتصاد می‌بیند؛ آن را نوعی فرهنگ و سبک زندگی می‌داند که در نهایت هویت‌های فردی ما را شکل می‌دهد. رقابت حداکثری در دل این نئولیبرالیسم جای دارد که مانع رفاقت‌های قوی و پایدار می‌شود. در مقابل، دوستی نیز به تضعیف نئولیبرالیسم می‌انجامد. تاد مِی به این هم می‌پردازد که در این عصرِ اقتصادی، ما چگونه انسان‌هایی شده‌ایم و دیگران را چگونه درک می‌کنیم. همچنین نقدی کوبنده به دو شخصیت محبوب نئولیبرالیسم وارد می‌شود: مصرف‌کننده و کارآفرین.

عمویم با اوضاع سیاسی و اقتصادی جهان آشنایی اندکی داشت. پندم می‌داد که از این خیال‌ها دست بردارم. می‌گفت: «مردم آن شهرها و ولایت‌ها از خودمان آسوده‌ترند. بگذار نفس راحتی بکشند.» من می‌گفتم: «در چنگ اجنبی اسیرند، استقلال ندارند، چگونه راحت و آسوده‌اند؟»
عمو چوب ارژنش را بر زمین می‌کوبید و فریاد می‌کشید: «گول استقلال قلابی را مخور. این‌ها در دست اجنبی هستند. خودمان در دست اجنبی‌ترها هستیم. این‌ها فرمان آقاها را می‌برند. خودمان فرمان نوکرها را. اجازه بده این بیچاره‌ها در همین حالی که هستند بمانند، اذیتشان مکن.»

کتاب مقدس جوانان انقلابی دهۀ شصت میلادی و نقدی رادیکال بر همۀ ابعاد جوامع صنعتی پیشرفته: تکنولوژی، سرمایه‌داری، رسانه و تبلیغات، مصرف‌گرایی، پوزیتیویسم و حتی فلسفۀ تحلیلی. از نظر مارکوزه این امور انسان را از پرداختن به مهم‌ترین ابعاد وجودی‌اش باز داشته و او را به موجودی تک‌بعدی تبدیل کرده‌اند. این کتاب با شهرتی جهانی و خیره‌کننده در همان سال‌ها به فارسی ترجمه شد. ولی ترجمۀ آقای مؤیدی اولاً از ترجمۀ فرانسوی اثر صورت گرفته و ثانیاً امروزه کمی قدیمی شده است. ترجمۀ جدید (از روی ویرایش جدید متن اصلی) این مشکلات را ندارد. به‌علاوه اصطلاحات و عبارت‌ها به‌روز شده‌اند و متن خوش‌خوان‌تر است.

خانم آنگی پِگ زنی خانه‌دار در شهر کوچک اِسِکس انگلستان بود. روزی به یک کتاب‌فروشی رفت و به طور تصادفی کتابی فلسفی برداشت. نگاهی انداخت؛ خوشش آمد و آن را خرید. همین‌که شروع کرد مجذوب و مسحور آن کتاب شد و شبِ همان روز تا صبح مشغول خواندنش بود. کتاب به او نشان داد که چرا رابطه‌اش با زندگی قطع شده و حالا چگونه می‌تواند دوباره به زندگی برگردد. کتاب آن‌قدر مؤثر بود که صبح نشده آنگی تصمیمش را گرفت. کارهای سخیف و تکراری و بی‌‌معنا را کنار گذاشت. به دانشگاه رفت و در رشتۀ فلسفه ثبت‌نام کرد.