ماه : اردیبهشت 1401

شرح و تحقیقی دلکش و کم‌نظیر در باب هجده فضیلت. به اعتقاد نویسنده برای نیک بودن باید بر فضائل تمرکز کرد و نه رذائل. از این رو، علاوه بر فضایل مشهور، فضایلی نیز بررسی شده‌اند که کمتر مورد توجه بوده‌اند؛ برای نمونه، ادب، سپاسگزاری، افتادگی، سادگی، پاک‌دامنی، حسن‌نیت و شوخ‌طبعی. نویسنده علاوه بر استناد به تقریباً همۀ فیلسوفان و بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان، تأملات فلسفی خود را نیز چاشنی همۀ مطالب کرده است. در نتیجه، صفحه‌ای از کتاب نیست که حاوی مطلبی ژرف یا نکته‌ای نغز نباشد. البته تأکید نویسنده بر سویۀ عملی اخلاق و کاربرد فلسفه در زندگی روزمره است. لذا دقت‌ها و ریزبینی‌ها معطوف به موقعیت‌های عملی است و نه نظریه‌پردازیِ صرف.

ارزش این اثر خواندنی برای ما مشخصاً به اهمیت جایگاه رویکرد جدیدش در ایران امروز مربوط می‌شود. نه‌فقط متخصصین و محققین علوم‌انسانی، بلکه مخاطبان عام نیز بهتر است کمی با این رویکرد آشنا شوند. به طور کلی، این کتاب سعی دارد به ما بگوید عواطف و احساسات بشری چه تأثیر خوب و بدی بر جامعه می‌گذارند. در مقابل نیز به این مسئله مهم می‌پردازد که عواطف چگونه در جامعه بازتولید می‌شوند. برای نمونه، خشمِ جمعی چیست و ظهور پدیدۀ تروریسم در دنیا چه علتی دارد؟ آسیب‌های جمعی و فردی چگونه در جوامع شدت پیدا می‌کنند و معمولاً در چه جوامعی احتمال رخ‌ دادن‌شان بیشتر است؟

در این یادداشت، قصد دارم شرح فارسی علامه محمدتقی مجلسی بر خطبۀ متقین نهج‌البلاغة را معرفی کنم. این کتاب مختصر از دستۀ آثار فارسی علامه مجلسی است. همّام یکی از خواص یاران امام علی علیه السلام است که دربارۀ او چیز زیادی نمی‌دانیم. او از امام (ع) درخواست می‌کند ویژگی‌های پرهیزگاران را برایش شرح کند. امام (ع) بعد از این که چندباری همّام را از اصرار بر پاسخ برحذر می‌دارد، در طیّ خطبۀ کوتاه و غرّایی درخواست او را اجابت می‌کند. با این حساب، می‌توان کتاب علامه مجلسی را در رستۀ کتاب‌ها و رساله‌های سیروسلوکی قرار داد.

یک نفر را به من نشان دهید که نیروی داوری، روح مشاهده‌گری، احساس هنری، یا اخلاق را در او پرورش داده و کاشته‌اید؛ آن‌گاه من نیز متعهد می‌شوم که دین را آموزش دهم. البته در دین استادی و شاگردی هست. افرادی هستند که هزاران تن خود را به ایشان پیوند می‌زنند، اما این پیوستن با تقلید کور فرق دارد، و آنان به این دلیل شاگرد نیستند که استادشان ایشان را به این امر واداشته است؛ خیر، او استاد است چون آنان او را به عنوان استاد برگزیده‌اند. آن کس که با بیان کردن دینِ خویش آن را در دیگران برانگیخته است دیگر آن را تحت قدرت خود ندارد تا آنان را پیش خودش نگه دارد.

برای خواندن متن کامل این بریده از کتاب، بر روی تصویر کلیک کنید.

اوائل بهار سال 1897 بود که برای اولین‌بار چخوف را در یک کلینیک تخصصی بیماری سل بستری کردند. چند شبِ پیش، در رستورانِ شیک «هرمیتاژ» موقع شام یک‌باره خونریزی شدیدی کرده بود. وضعیت ریه‌هایش خوب نبود و به همین دلیل ملاقات افراد متفرقه برای او ممنوع اعلام شد. دوستان و آشنایان به این اکتفا کردند که برای او دسته‌های گل، بطری‌های شامپاین و بسته‌های خاویار بفرستند. اما یک روز پیرمردی بر آستانۀ درِ بیمارستان ظاهر شد. پالتویی ضخیم از پوست خرس به تن داشت و شال‌گردنی هم دور خود پیچیده بود. بیشتر فرورفته در ریشی انبوه.

یکی از مهم‌ترین و مبسوط‌ترین کتاب‌های فلسفی روزگار ماست. تیلور ماجرای برآمدن سکولاریسم غربی را از قرون‌وسطا تا دورۀ معاصر گزارش، تبیین و بررسی می‌کند. لذا این کتاب تلفیقی از تاریخ و فلسفه، و ایده‌ها و عملکردهاست که هم جنبۀ توصیفی دارد و هم سویۀ تجویزی. تیلور نگاه ساده‌انگارانه به سکولاریسم را رد می‌کند؛ نگاهی که آن را نتیجۀ طبیعی رشدِ عقل و علم می‌داند. از نظر او، سکولاریسم لزوماً تقابلی با دین ندارد، بلکه چارچوبی وسیع‌تر و بینشی عام‌تر است که دین را هم به رسمیت می‌شناسد. لذا با نگاهی بی‌طرفانه و نسبتاً همدلانه می‌خواهد در ساختار اجتماعی سکولار جایی جدی برای دین باز کند، بدون این‌که جریان تاریخی ظهور و بسط سکولاریسم را نوعی انحراف یا تباهی به شمار آورد.

نویسنده در همۀ دوره‌های تاریخ 250 هزارسالۀ بشریت فقط به مفصل‌های مهم تاریخ، نقاط عطف، نکات کلیدی، کلی‌ترین تغییرات، بزرگ‌ترین رخداد‌ها و اصلی‌ترین ویژگی‌ها می‌پردازد. بدین‌ترتیب، نگاهی کلی، کلان و یکپارچه را به‌راحتی در اختیار خواننده قرار می‌دهد. ولی فایدۀ این کتاب صرفاً این نیست که با یک تحقیقِ مستندِ عالی، ما را از تاریخ بشریت آگاه می‌سازد. بلکه دانشی که این کتاب به ما ارزانی می‌کند برای همۀ مطالعات بعدی تاریخی اولاً یک پشتوانه است و ثانیاً پیش‌زمینه‌ای لازم. در واقع این کتاب، کل نقشه و جغرافیای تاریخ را برای ما ترسیم می‌کند و ازین پس می‌توانیم هر اثر و دادۀ تاریخی را در جای خودش قرار دهیم و مختصاتش را به‌خوبی بشناسیم.

شما هم به این دورهمی باصفای کتابی دعوتید! یکی از این کتاب‌ها را انتخاب کنید و آن را خوب بخوانید، و بعد از آن‌که به محتوایش فکر کردید و جرقۀ ایده‌های نوشتاری‌تان دربارۀ آن به چشم آمد، دست‌به‌کار شوید و ۳۰۰-۴۰۰ کلمه مطلبی خلاقانه و دلچسب درباره‌اش بنویسید و برندۀ هدیۀ صدهزارتومنی ماهدبوک شوید!