ویترین تازهها
در حالوهوای فلسفۀ پساتحلیلی
20 شهریور 1404
فلسفۀ آمریکایی را تا همین اواخر خیلی جدی نمیگرفتند، بهحدی که آن را فرع بر فلسفۀ اروپایی به شمار میآوردند. نوع تحلیلی آن را ادامۀ تحلیلی بریتانیا و غیرتحلیلیاش را ذیل فلسفۀ قارهای جای میدادند. با این تلقی، بُعد متمایز فلسفۀ آمریکایی به محاق میرفت، زیرا با آن نگاه، جایی برای بداعت آن نمیماند. اما این طرز تلقی منصفانه نیست؛ بهویژه اینکه فیلسوفان آمریکایی، مثل دیویدسون و رورتی و پاتنم، آغازگر و بنیانگذار جریان فلسفی پساتحلیلی هستند که از دوگانۀ تحلیلی-قارهای برمیگذرد و در پارهای موارد میان آن دو پل میزند. این کتاب ما را با این فلسفه و بزرگانش آشنا میکند.
+ با کلیک روی تصویر متن کامل را بخوانید.
ایران امروز در چارچوب جغرافیای تاریخیاش
30 تیر 1404
کتاب از شانزده فصل تشکیل شده است که در آنها روابط ایران با دیگر کشورها واکاوی میشوند: عراق، عربستان سعودی، روسیۀ تزاری، روسیۀ اتحاد جماهیر شوروی، ترکیه، افغانستان و پاکستان. در مباحث ژئوپلیتیک یک کشور معمولاً به همسایگان میپردازند. اما نویسنده فراتر از این محدوده رفته و روابط ایران با غیرهمسایگانش را هم بررسی کرده است، روابطی که ناشی از ژئوپلیتیک خاص ایران هستند. از اینرو، روابط ایران با هند، آسیای شرقی (چین و ژاپن)، لبنان، اسرائیل و ایالات متحدۀ آمریکا نیز بررسی شدهاند. مسئلۀ خلیج فارس و نسبتش با ایران نیز بسیار مبسوط محل بحث قرار میگیرد.
+ روی تصویر کلیک کنید و متن کامل را بخوانید.
روح فلسفۀ کانت چیست؟
21 تیر 1404
گئورگ کانتور کانت را دشمن خونی میدانست و میگفت: «آن سوفسطایی ابله که اندکی ریاضیات میدانست.» اگر کانت نسبتی با ریاضیات مدرن نداشت، یک ریاضیدان با او درنمیافتاد. اما کانت چنان هیمنهای دارد که حتی یک ریاضیدان هم باید تکلیفش را با او روشن کند. کانت در نقطهای از مدرنیته ایستاده که از هر سو به آن بنگریم، با او مواجه میشویم. لذا میتوان بر سردر مدرنیته این تابلو را نصب کرد: «آنکس که کانت نمیداند، وارد نشود.» از سوی دیگر، هر کس کانت را متفاوت بفهمد، دری ویژه در مدرنیته برای او باز خواهد شد. این کتاب کوچک چنین منفذی است.
+ روی تصویر کلیک کنید و متن کامل را بخوانید.
روانکاوی اسپینوزایی
18 خرداد 1404
«مسئلهی اسپینوزا» مثل قفلی بود که کلیدش را هنوز نمیشناختم؛ اما یالوم را میشناختم. روانکاوی دلبسته به فلسفه، با توانایی روایت داستانهایی که تجربۀ زیست مشترک، بسیار در آنها مییابی. یالوم دو خط زمانی موازی را میسازد: یکی قرن هفدهم، در هلند، که اسپینوزا از جامعۀ یهودیان طرد شد و دیگری قرن بیستم در برلین، که یکی از نظریهپردازان نازی، آلفرد روزنبرگ، درگیر پرسشی غریب دربارۀ اسپینوزای یهودی است. این تقابل قلب تپندۀ داستان است. اسپینوزا آرام، عمیق، بیادعا؛ روزنبرگ پرتنش، پرخاشگر، گمگشته. اسپینوزایی که میخواهد اخلاق را از ضرورت هستی، بیرون بکشد و روزنبرگی که از حقیقت میگریزد تا در دامن اسطورههای نژادی پناه بگیرد...
+ روی تصویر یا عنوان کلیک کنید و متن کامل را بخوانید.
چگونه کتابها جذابتر میشوند؟
18 فروردین 1404
حتی برای لذت بیشتر از کتاب هم نقادی لازم است. نقادی با همۀ طول و عرض و عمقش. باید بهقصد کشت کتاب را نقادانه خواند؛ بعد ببینیم از آن چه بهجا میماند. کتاب خوب باید از زیر تیغ جراحی جان سالم بهدر ببرد. بهعلاوه، مغز یا هستۀ اصلی کتابِ خوب با نقادیِ سختگیرانه بیرون میزند. تیغ نقادی زوائد و پوسته را میتراشد تا مغز را آشکار کند. به گمانم این سخن از نیچه است که زمانی به یکی از دوستانش گفت: «من کتاب نمیخوانم، من کتابها را میجَوَم؛ مثل گرگی که استخوان را میجَوَد تا مغز آن را بیرون بکشد.»
+ برای خواندن متن کامل یادداشت، روی تصویر کلیک کنید.
چرا کتابها خیلی جذابند؟
20 اسفند 1403
عموم انسانها زندگی را فرآیند و فعالیتی میدانند که غایت مطلوب و نهاییاش «داشتن» است. از نظر آنان، فعالیتهای زندگی باید معطوف به تملک و تصاحب و داشتن چیزهایی شود؛ تو بگو چیزهای خوب. بر این اساس، هرچه اشیاء و امکاناتی بیشتر داشته باشیم، زندگی پربارتری خواهیم داشت. در یک کلام، داشتن بیشتر، زندگی بهتر. اما زندگی میتواند شکلی دیگر هم داشته باشد. چراکه انسان موجودی نیست که صرفاً با داشتن اشیاء و امکانات بهطور کامل ارضا شود. انسان موجودی است که، علاوه بر «میل به داشتن»، «میل به معنا» نیز دارد، زیرا انسان موجودیست که از آگاهی برخوردار است.
آیا «جنگوصلح» رمان دشواری است؟
9 بهمن 1403
دشواری خواندن «جنگ و صلح» یک غلط بسیار مشهور در خصوص این کتاب خیلی خوب است. علت اصلی این دشواری هولناک (!) را وجود شخصیتهای فراوان این رمان بزرگ معرفی کردهاند. میگویند «جنگ و صلح» دستکم پانصد شخصیت دارد (ظاهراً تعداد دقیق آنها را نمیتوان حساب کرد) و چنین خیل کثیری از شخصیتها خواندن رمان را بسیار دشوار میسازد. پیش رفتن در داستان با داشتن اینهمه شخصیت اصلاً کار راحتی نیست، زیرا خواننده نمیتواند این تعداد از شخصیتها را در ذهن نگه دارد و به همین علت شیرازۀ مطلب و نخ تسبیح ماجرا از دستش در میرود. اما چنین چیزی اصلاً صحت ندارد.
+ برای خواندن متن کامل این یادداشت روی تصویر کلیک کنید.
دیوار و اینترنت و آگاهی… یا خودآگاهی؟!
9 شهریور 1403
دیوارهای پوستپیازی آپارتمان نسبت به امواج اینترنت نفوذناپذیرند. اگر قوانین فیزیک مشکوک نباشند، پس امواج اینترنت هیچ پخی نیستند. این را بعدها فهمیدم. قبل از آن، در خانه مثل فلک سماوی دور خودم میچرخیدم تا اینترنت از عوالم عِلوی بر من افاضه شود. فایدهای نداشت. بعد سر جایم میایستادم، روی پنجۀ پا بلند میشدم و گوشی را بالا میگرفتم. باز هم بیفایده. خیال میکردم اینترنت مثل دود در بالای اتاق شناور است. فهمیدم که اینترنت از زمین میجوشد؛ چون وقتی اتفاقی گوشی خود را روی گلهای قالی گذاشتم، اتصال برقرار شد. سرچشمۀ آن را یافتم: ضلع شرقی شوفاژ اتاق خواب، نرسیده به موزائیک دوم.
+ برای خواندن متن کامل این یادداشت روی تصویر کلیک کنید.
صلحی که همۀ صلحها را بر باد داد
4 تیر 1404
خاورمیانه هم محصول جنگ است و هم محصولش جنگ. تا پیش از جنگ جهانی اول، هیچکدام از کشورهای فعلی خاورمیانه وجود نداشتند، جز ایران. همۀ آنها نتیجۀ فروپاشی امپراتوری عثمانی و دریدنش توسط متفقین (عمدتاً بریتانیا) هستند. سوءتفاهمهای فراوان و سوءنیتهای بزرگ منطقهای خطرناک خلق کرد که همچنان معدن رخدادهای ناگوار است. این کتاب برای چرایی و چگونگی این ماجرای بزرگ و پیچیده پاسخی مستند و مفصل ارائه میکند. علیرغم حجم زیاد کتاب، فصلهای کوتاه خواندنش را راحت کرده، و جزئیات جالب، ریزهکاریهای خصوصی و اطلاعات سرّی مطالعهاش را جذاب ساخته است.
ملانقطی در آشپزخانه
31 فروردین 1404
یک نویسندۀ ملانقطی که واژهواژۀ نوشتههایش را با وسواس برمیگزیند به سراغ کتابهای آشپزی میرود تا با استفاده از دستورالعملها غذا بپزد. طرز نگارش آن کتابها در تقابل با شیوۀ نویسندگی اوست؛ کلی، مبهم، نامنظم. (مثلاً پیاز متوسط یعنی چه پیازی؟) نتیجۀ آشپزی افتضاح از آب درمیآید! رویهمرفته، مواجهۀ آن نوع نویسنده با این گونه کتابها منجر به خلق موقعیتهای خندهدار و متأملانه میشود. جولین بارنز با قلم دقیق و درخشان خود در هفده جستار با نگاهی طنّازانه و گاه فیلسوفانه از جزئیات آشپزی به کلیت زندگی پل میزند و در آشفتگی و بیچارچوبی و پیشبینیناپذیری آشپزی همین خصوصیت زندگی واقعی را نشان میدهد.
تفریحات ایرانیان
27 اسفند 1403
پژوهش تاریخی جالب و کمنظیری دربارهٔ یکی از لایههای فرهنگی و فراموششدهٔ ایران. نویسنده نوع و چگونگی نوشیدن شراب، مصرف مواد مخدر، استعمال توتون و تنباکو، و نوشیدن چای و قهوه را در میان ایرانیان، در بازهٔ زمانی ۱۵۰۰ تا ۱۹۰۰ میلادی، بررسی میکند. کمّ و کیف موارد یادشده، که از افراط تا پرهیز کامل را در بر میگیرد، در لایههای مختلف اجتماعی واکاوی میشود: دربار، عرصهٔ عمومی جامعه، حوزهٔ خصوصی، و در میان مردان و زنان. رابطهٔ دوسویهٔ این موضوع را با تجارت و سیاست و دیانت نیز میبینیم. این اثر کل را در جزء بازتاب میدهد و فهم ما را از تاریخمان بهبود میبخشد.
نامههای ونگوگ
15 بهمن 1403
چندصد نامۀ ون گوگ (1853-1890) عمدتاً به برادرش تئو و چند نفر دیگر از جاهای مختلف؛ لندن، پاریس، هلند، بلژیک و تیمارستان. از 19 سالگی تا زمان مرگ در 37 سالگی که آخرین نامه را در کنار او در زمان خودکشیاش یافتند. ون گوگ وضعیت فاجعهبار معیشت و عذابهای روحیاش را بازگو میکند که او را به نقاشی سوق دادند، زیرا نجات و خوشبختی را در نقاشی میدید که او را به هماهنگی با طبیعت میکشید. در این نامهها جهانبینی ون گوگ و دیدگاههایش دربارۀ نقاشی و زندگی با وضوح و حتی بلاغت ادبی خارقالعادهای بیان شدهاند. کتاب مقدمات و ملحقات مفیدی هم در باب ون گوگ دارد.
22 مرداد 1404
«یوزپلنگ» نوشتۀ لامپه دوزا، پرخوانندهترین کتاب ایتالیاییها در دورۀ پس از جنگ جهانی دوم است که به فارسی و همۀ زبانهای دنیا ترجمه شده است. این رمان، شرح زندگانی یک شاهزادۀ سیسیلی در سال 1860 و سالهای پس از آن است. یکی از شخصیتهای داستان به مناسبتی میگوید: «اگر میخواهیم چیزها همینطور که هستند بمانند، باید آنها را تغییر بدهیم.» یعنی بهترین راه برای جلوگیری از تغییرات اساسی، رونق تغییرات جزئی است.
7 مرداد 1404
اکنون چین یک سیستم کلاندادهای در دست توسعه دارد که هدف آن تشکیل پروندهٔ اتوماتیک برای شهروندان است که با ردهبندی آنان روی شاخصهای اجتماعی و مالی، رفتار و حرکاتشان در آن منعکس شود با ارائهٔ خدمات تحت نظارت دولت، آن هم بهعنوان پاداش. این سیستم حتی خلافهای کوچک از قبیل ردشدن از وسط خیابان و فرار از پرداخت کرایۀ وسائط نقليه عمومی را نیز زیر نظر میگیرد. نتیجۀ کار یک ارزیابی «قابلیت اعتماد» خواهد بود که مستقیماً به نحوۀ برخورد دولت با شهروندان منتهی میشود، حتی اگر بخواهند برای غذا در رستوران میز رزرو کنند یا قرار آنلاینی بگذارند.
+ روی تصویر کلیک کنید و متن کامل این بریده را بخوانید.
13 تیر 1404
شب 9 به 10 آوریل سال 1973. یک گروهان از کوماندوهای اسرائیلی از راه دریا وارد بیروت شده، پس از تقسیم به گروههای کوچک و حمله به هدفهای مختلف و ترور سه نفر از رهبران فلسطینی، از همان راه دریا برگشته بودند. چند سال بعد معلوم شد عملیات آوریل ۱۹۷۳ را ایهود باراک، نخستوزیر آیندۀ اسرائیل، در لباسی زنانه و با سر کردن کلاهگیس فرماندهی کرده است. هدف حیله این بود که با اجرای صحنۀ عاشقانه در اتومبیل، مأموران پاسداری را از خیابان پای پنجره بکشانند و آنها را بیسروصدا سربهنیست کنند و بعد کوماندوها وارد راهپلۀ ساختمان شوند.
+ روی تصویر کلیک کنید و متن کامل بریده را بخوانید.
11 خرداد 1404
یکی از زیانهای قدرت حاکمه این است که امکان دارد حاکم علاوه بر پول لازم برای هزینههای عمومی – یعنی برای تأمین هزینۀ وزرا و خادمان عمومی، ساختن و دفاع از پادگانها، جنگیدن، و تأمین هزینۀ منزل خود بهشیوهای محترمانه – پول بیشتری را اخذ کند. او همچنین ممکن است، اگر بخواهد، پولی را به دلخواه خود برای ثروتمند ساختن فرزندان، بستگان، مقربان و حتی چاپلوسان خود اخذ کند. باید اذعان کرد که این یک زیان است، اما این از آن نوع زیانهایی است که در هر نوع دولتی یافت میشود، و در مونارشی تحملپذیرتر از دموکراسی است...
+ روی عنوان یا تصویر کلیک کنید و متن کامل این بریده را بخوانید.
چه خبر؟ | اخبار کتاب
امپراتوری عقل و اندیشه
14 مرداد 1404
معرفی ایران از دوران پیشاتاریخ و اساطیری تا انقلاب سال 1357 برای مخاطب عام از نگاه یک پژوهشگر غربی. نویسنده با نگاهی همدلانه، بلکه ستایشگرانه، هم فراز و فرودهای اجتماعی-سیاسی ایران را نشان میدهد و هم غنای فرهنگیاش را. او ایران را قلمروی پنهاور از اندیشهها میداند. از نظر وی، تنوع بیبدیل فرهنگ ایران بهحدی است که مؤلفههایی متضاد در درون آن شکل داده که امروزه هم دیده و احساس میشوند. این مؤلفهها انعطافی چشمگیر در همۀ زمینهها به ایرانیان میدهند. برای فهم و حل مسائل پیچیدۀ ایران آگاهی از تاریخ طولانیاش بسیار روشنگر است. هر دو ترجمه خوب است.
روباهی که میخواست خارپشت باشد
20 دی 1403
روباهی که میخواست خارپشت باشد
مقالۀ بلند خارپشت و روباه در فهرست برترین جستارهای قرن بیستم جای دارد. موضوع این تحقیق درخشان فلسفۀ تاریخ تولستوی است. آیزایا برلین این دیدگاه فلسفی را با محوریت رمان جنگ و صلح بهتفصیل صورتبندی، ریشهیابی، بررسی و نقادی میکند. او بهشکلی عمیق اما روشن تضاد تراژیک میان اعتقاد و استعداد تولستوی را آشکار میکند، میان آنچه میخواست و آنچه میتوانست. در نهایت، تحلیل خود را فراتر میبرد و به تمام گسترۀ تفکر و زندگی بشری تسری میدهد. این جستار فصل دوم کتاب بسیار خوب متفکران روس است، اما بهدلیل اهمیت و جذابیت جداگانه هم منتشر میشود. ترجمۀ نیکوی نجف دریابندری هم بینیاز از تعریف است.
کدام اختراع؟ کدام قوم؟
8 آبان 1403
پژوهشی خلاف جریان از سوی یک محقق یهودی-اسرائیلی که باورهای رایج در باب قوم یهود را ابطال میکند. نویسنده نشان میدهد که یهودیان جهان وجه مشترک قومی نداشته، بلکه مجموعهای از اقوام پراکنده بودهاند و تنها مایۀ وحدتشان دینی است. او حتی از پژوهشهای ژنتیکی برای نقد اسطورۀ وحدت قوم یهود بهره میبرد. لذا تاریخ ادعائی قوم یهود کاملاً جعلی است، و برای خلق این تاریخ، اسطورهها را به تاریخ عینی بدل کردهاند. شلومو زند حتی تبعید مشهور یهودیان را هم جعلی میداند. وی در پایان، پلی به سیاست فعلی رژیم صهیونیستی میزند و پیوند میان دین یهود و نژادگرایی صهیونیستی را میگسلد و دومی را میکوبد. هر دو ترجمه خوب است.





















