گزارمان

شاهکار فلسفی و ماندگار جان رالز، نظریه‌ای در باب عدالت، هم خیلی دقیق است، هم بسیار مفصل و هم تا حدودی پیچیده. لذا فقط متخصصان دانشگاهی از پس این اثر دشوار برمی‌آیند. خلاصه‌های عمومی در دیگر کتاب‌ها یا ناقص‌اند یا دقیق نیستند. ولی این کتاب کوچک و کم‌نظیر هم دقیق است و هم جامع. نویسنده سه کار کلی و اساسی را انجام داده است: اول، بازگویی مقدماتِ تاریخی و نظریِ لازم برای فهم نظریۀ «عدالت به‌مثابۀ انصاف»؛ دوم، ترسیم دقیق هستۀ اصلی نظریۀ رالز؛ در نهایت، توضیح اشکالات منتقدان و پاسخ‌های رالز، و تشریح لیبرالیسم سیاسی او در برابر لیبرالیسم جامع.

برخلاف رنگش، اصلاً یک کتاب زرد نیست. برعکس، یک اثر فلسفی، تحقیقی و انتقادی است که در موضوع خود کمتر مشابهی دارد. نویسنده هم سال‌ها تجربۀ دست‌اول از یک بیماری نادر کشنده دارد و هم اهل فلسفه است. او با بهره‌گیری از انواع داده‌ها ونظریات، ماهیت بیماری را می‌کاود و اثر آن را بر بدن بیمار، بینش او و وضعیت اجتماعی‌اش موشکافانه بررسی می‌کند. مواجهۀ با مرگ را هم نادیده نمی‌گیرد و نشان می‌دهد که چگونه حتی بیمار روبه‌مرگ می‌تواند زندگی خوب و معناداری داشته باشد. برای تمام مباحث هم از فلسفه‌های باستان استفاده می‌کند و هم از فلسفه‌های معاصر، به‌ویژه پدیدارشناسی.

یک اثر مبسوط و مرجع برای علاقمندان به فرهنگِ شرقِ دور. مجموعه‌مقالاتی بسیار باارزش در باب ابعاد مختلف فکر، فلسفه و فرهنگ بومی ژاپن. پانزده مقالۀ این کتاب هر کدام به قلم یک صاحب‌نظر طراز اول در آن زمینه نوشته شده است. به‌جز ویراستار، همۀ نویسندگان اهل ژاپن هستند. لذا ظرایف و وجوه تمایز خاص فرهنگ ژاپن به‌خوبی برجسته شده‌اند. موضوعات مقاله‌ها از این قرارند: ادیان ژاپنی (شینتو، بودیسم و ذن)، فلسفۀ ژاپن، سنت و مدرنیتۀ ژاپنی، فرد، جامعه، سیاست، اقتصاد، اخلاق، حقوق، و برخی ریزموضوعات دیگر مثل عقلانیت خاص فرهنگ ژاپنی. این کتاب هم به‌خودی‌خود آموزنده است و هم مشابهت‌های گوناگونی با فرهنگ ما دارد.

ریچارد رورتیِ آمریکایی علاوه بر شهرت و محبوبیت جهانی، اندیشه‌هایی چالشی و مناقشه‌برانگیز در همه جای دنیا به‌راه انداخت، از جمله در ایران. آثار متعدد، مفصل، پیچیده، پرحاشیه و ضدنظام‌مند او فهمیدن فلسفه‌اش را دشوار ساخته است. ولی ریچارد رومانا در این کتابِ کوچک کاری کرده کارستان. او با تسلطی عالی بر جزئیات و کلیات کتاب‌های رورتی نقاط کانونی و خطوط اصلی فلسفه‌اش را به‌خوبی مشخص و ترسیم کرده است، که عبارتند از: ماهیت فلسفه، ذهن، اخلاق، جامعه و سیاست. این اثر هم به‌عنوان درآمدی بر آثار و اندیشه‌های رورتی بسیار خوب است و هم برای آشنایی عمومی با او.

اثری پخته و پیراسته، و حاصل یک عمر دانش و پژوهش و تجربه. نوعی فلسفۀ زندگی و برنامۀ سلوک معنوی متناسب با جهان مدرن معاصر. نویسندۀ دانشمند از مشترکات ادیان توحیدی و مکاتب شرقی بهره برده تا اصولی کلی و قواعدی عملی فراهم آورد برای دست‌یافتن به نوعی زندگی مهرورزانه. او همۀ آن اصول و قواعد را در چارچوبی منظم و منطقی جای داده که شامل دوازده مرحله است. این اثر هم از عمق نظری برخوردار است و هم جنبۀ کاربردی قوی و مؤثری دارد. علاوه بر دیدگاه کلی، کتاب مملوّ از نکته‌سنجی‌های اخلاقی و معنوی ناب و دقیق است که ارزش مستقل دارند.

معنای عنوان اصلی «پراکنده‌های ساعات سبک‌باری» یا «ریزه‌های هنگام سرخوشی» است که کاهنی بودایی پس از کناره‌گیری از دنیا به رشتۀ تحریر درآورد. این کتاب کهن و شیرین در فرهنگ ژاپنی همان منزلتی را دارد که گلستان سعدی در فرهنگ ایرانی دارد. از جهت سبک، محتوا و حال‌وهوا نیز شبیه آن است؛ مجموعه‌ای از پندها و حکمت‌ها، در باب امور فردی و مسائل اجتماعی، که غالباً در قالب حکایت ریخته شده و با سبک ادبی موجزی بیان شده‌اند. در کل، از 243 قطعه تشکیل شده که اندازۀ آن‌ها از دوسه جمله تا سه‌چهار صفحه در نوسان است. اما غالب آن‌ها یکی‌دو پاراگراف بیشتر نیستند.

نفت ماده‌ای است سیاه، کثیف و بدبو که همۀ امکانات زندگی مدرن امروزی از صدقۀ سر آن است. پشت صحنۀ نفت نیز، در بسیاری از موارد، مثل خود نفت، سیاه و کثیف است، با چیزهایی مثل زدوبندهای مخفیانه، درآمدهای غیرشفاف و حتی جنگ و سلاح و سیاست و کشتار و کودتا. گروه‌های متعددی در این زمینه دست دارند: کارچاق‌کن‌ها، واسطه‌ها، لابی‌کننده‌گان، کارگزاران و حتی دانشگاهیان. یک سر ماجراها نیز همیشه دولت‌ها و وزرای مربوطه هستند. این کتاب دربارۀ همۀ این‌هاست. شناخت دنیای پنهان نفت نه‌فقط ماجراهای پشت پردۀ نفت را برملا می‌سازد، بلکه جنبه‌ای پنهان از جهان معاصر را هم آشکار می‌کند. چراکه نفت کالا نیست، خونی‌ست در رگ‌های جهان.

علاقمندان به ژانر جاسوسی این کتاب را تا حالا بلعیده‌اند. دیگران هم با این کتاب به ژانر جاسوسی علاقمند می‌شوند. کوتاهی و جذابیت این اثر تاریخی-مستند باعث می‌شود که یک‌روزه خوانده شود و سال‌ها در ذهن بماند و یک‌عمر مفید و مایۀ عبرت باشد. شما نیز بخوانید، این کتاب خوب را بخوانید تا یکی از لایه‌های پشت‌پردۀ سیاست واقعی را بدانید. به‌جز کلیت ماجرا، جزئیات و اشاره‌هایی هم دارد که برای هوشمندان سرنخ‌هایی مهم خواهند بود. و این علاوه بر لذت متفاتی است که خواهند چشید، زیرا از بهترین رمان‌های جاسوسی هم جالب‌تر، عجیب‌تر و اسرارآمیزتر است.

کتابی خیلی خوب با ترجمه‌ای بسیار بد و چاپی افتضاح. با وجود این فاجعۀ نشر، کتاب به همین صورت هم ارزش خواندن دارد. ویلفرد تسیجر (1910-2003) قبل از مدرنیزاسیونِ شبه‌جزیرۀ عربستان، سبک زندگی اصیل عرب‌های آن خطّه را دید و تجربه کرد. وی از سال 1945 تا 1950 در میان عرب‌های بدوی آن منطقه همدلانه زیست و دو بار با آنان صحرای عظیم و مرگبار ربع‌الخالی را با شتر و حداقل امکانات درنوردید. گزارشش از آن سفرها، حوادث و فرهنگ عرب‌های بادیه‌نشین شگفت‌انگیز و آموزنده است. تسیجر آن تجربۀ دشوار و مُهلک را بهترین، معنادارترین و سعادت‌آمیزترین دورۀ عمرش می‌دانست.

دینداری سنتی آن‌چه را که در واقع صرفاً بیان مجموعه‌ای خاص از امور فرهنگی گذشته است، به‌عنوان بینشی دربارۀ حاق دین مطرح می‌کند. دین‌ستیزان معتقدند که اساساً دین چیزی جز همان مجموعه نیست و لذا با ابطالش اعتبار دین هم منتفی است. فیلسوفان دیندار بر این باورند که دین چیزی غیر از آن مجموعه است و با ابطالش اعتبار دین آشکار و حتی بیشتر می‌شود. شلایرماخر، در این کتاب شگفت‌انگیز، دین را به چنان اوجی می‌رساند که از دسترس این نزاع‌ها خارج می‌شود. از نظر او، دین احساسی ویژه است ناشی از شهود بی‌واسطۀ امر بی‌کران. و هر کسی شهود، احساس و، در نتیجه، دین‌داری خاص خودش را دارد.