چه خبر؟

سنت و مدرنیته در جامعۀ ما در این برهۀ تاریخی اصطکاک زیادی دارند. تعارض دردناک و گاه خطرناک این دو جریان قدرتمند را در رخدادهای عینی می‌توان بعینه دید. یکی از حساس‌ترین و فراگیرترین صورت‌های این تعارض در رابطۀ پرتنش میان شریعت دینی و اخلاق سکولار قرار دارد. در جامعۀ مذهبی و مدرن ایران از هیچ‌کدام نمی‌توان به‌طور کامل دست شست. راه‌حل از طریق یک سازگاری اصولی و فلسفی به‌دست می‌آید. این دو کتابِ بسیار عالی و بهترین در نوع خود، چنین هدفی دارند. دین در ترازوی اخلاق سازگاری وجودشناختی را نشانه می‌گیرد و اخلاق دین‌شناسی سازگاری معرفت‌شناختی.

امروزه هرجا پا می‌گذاریم، هر چه می‌شنویم، و با هر مسئله‌ای سروکله می‌زنیم، با سیاست مواجه می‌شویم. لذا فهم سیاست برای زندگی اجتماعی مدرن لازم است. اما متناسب با این لزوم و اهمیت کتاب خوب، واضح و روشن‌گر برای فهم سیاست وجود ندارد. این دو کتابِ دقیق، روشن و خوش‌خوان گزینه‌هایی نادر و بسیار خوب هستند. هر دو هم برای شروع مطالعات تخصصی فلسفۀ سیاسی مناسب‌اند و هم برای آشنایی کلی و عمومی با آن. نوشتۀ دیوید میلر برای آشنایی مختصر و اجمالی و کتاب فیل پاروین و کلر چمبرز برای آشنایی مبسوط و مفصل. هر دو کتاب ترجمۀ خوب و درست و دقیقی دارند.

مبحث معنای زندگی به‌قدری بسط پیدا کرده که تبدیل به یک رشتۀ فلسفی شده است. لذا شناخت آن نیاز به مطالعات گسترده دارد. اما خوشبختانه راه میان‌بر هم وجود دارد: دو کتاب. بهتر است در ابتدا کتاب هنفلینگ خوانده شود و سپس کتاب تامسون. زیرا اولی نیاز چندانی به دانش قبلی ندارد و نویسنده هم بیشتر توضیح می‌دهد. دومی هم موجزتر است و هم دانش زمینه‌ای می‌خواهد. در عوض، تامسون همۀ نظریات مهم و اصلی را طرح و بررسی کرده است. هنفلینگ نظریاتی کمتر، اما با تفصیل بیشتر مطرح می‌کند. هر دو کتاب رویکرد انتقادی دارند، و هر دو سرشارند از نکاتی خوب و کاربردی برای زندگی خردمندانه.

اثری کم‌نظیر و خواندنی در موضوع خود. هم متخصصان روان‌کاوی را راضی خواهد کرد و هم فیلم‌بازهای حرفه‌ای از آن بسیار خواهند آموخت. به‌طور کلی، علاقمندان به کتاب‌های خوبِ سطح بالا با آن محظوظ خواهند شد. کتاب برای مخاطب عام نیست و درک مطالبش نیاز به شناخت قبلی و کمی دانش تخصصی از روان‌کاوی و ذوق فهم فیلم دارد. با وجود این، مطالب بسیار واضح، دقیق و روان بیان شده‌اند. هدف نهایی تحقق نوعی درمان‌گری روان‌کاوانه از طریق فیلم است؛ «فیلم‌درمانی». هر دو ترجمه خوب است، اما ترجمۀ آقای قاسمی دقیق‌تر و پیراسته‌تر است، و پی‌نوشت‌های توضیحی روشنگری دارد.

پس از دست‌کم نیم قرن تدریس، تحقیق، تألیف، مصاحبه و نشست‌وبرخاست با فیلسوفان طراز اول قرن بیستم، براین مگی در آخر عمرش، آخرین کتابش را به این قصد نوشت که آخرین یافته‌هایش را در فلسفه جمع‌بندی کند و به نتیجه برساند. او چکیدۀ نظریاتش و برداشت‌هایش از دیدگاه‌های فیلسوفان بزرگ را به‌صورت پرسش‌هایی مبنایی دربارۀ این موضوعات بیان می‌کند: زمان، مکان، واقعیت، شناخت، اخلاق، هنر و دین. پاسخ‌ها ژرف و پخته و غیرمنتظره و، در نهایت، خود نیز پرسش‌برانگیزند. همۀ پرسش‌ها و پاسخ‌ها برای درک و فهم وضعیت اگزیستانسیال انسان، و مرگ و زندگی‌اش، به کار می‌روند. هر دو ترجمه خوب و خواندنی است.

در ایران، معمولاً کتاب‌های خوب ترجمه‌های بد دارند و کتاب‌های خیلی خوب ترجمه‌های خیلی بد. این دو رمان خیلی خوب هم ترجمه‌های خیلی زیادی دارند که بیشترشان یا بد هستند یا خیلی بد. در این میان، فقط دو سه مورد از آن‌ها خوب‌اند. اما حالا یک ترجمۀ خیلی خوب از هر دو با یک قلم درخشان داریم. آقای کسایی‌پور با دانش نظری، تجربۀ عملی و سال‌ها تمرکز ترجمه‌ای شایسته از هر دو شاهکار ماندگار جورج اورول ارائه کرده است. حتی کسانی که این دو رمان را با ترجمه‌های خوب قبلی خوانده‌اند، جا دارد آن‌ها را با ترجمۀ جدید بازخوانی کنند.

اریک وینر لعنت می‌فرستد بر همۀ سلبریتی‌ها و زرق و برق رسانه‌ای. چراکه ما را از زندگی خردمندانه محروم ساخته‌اند. این زندگی نیاز به ورزه‌هایی دارد که اکتسابی‌اند. آن‌ها را می‌توانیم از چهارده فرزانۀ تاریخ بیاموزیم: مارکوس اورلیوس (بیرون آمدن از رختخواب)، سقراط (حیرت)، روسو (قدم زدن)، ثورو (دیدن)، شوپنهاور (گوش دادن)، اپیکور (لذت بردن)، سیمون وی (توجه کردن)، گاندی (مبارزه)، کنفوسیوس (مهربانی)، سی شوناگون (قدردانی)، نیچه (افسوس نخوردن)، اپیکتتوس (از پس امور برآمدن)، دو بووار (پیر شدن)، مونتنی (مردن). وینر هم خوانشی امروزی از آن‌ها دارد و هم مباحث را در یک قالب روائی بدیع و جذاب ریخته است. هر سه ترجمه خوب است.

یک خلاف‌آمدِ عادت در برابر خیلی از خلف وعده‌ها. برینکمن کتاب‌های خودیاری و به‌سازی را بیشتر مخرب می‌داند، زیرا عموم افراد را به راه یا بیراهۀ بی‌پایان پیشرفت می‌کشانند که جنبه‌های منفی زیادی دارد؛ از جمله، افسردگی و اضطراب و استرس و ملال و پوچی. از نظر او باید در برابر سیل جنون‌آسای موفقیت اجتماعی و پیشرفت فردی در عرصه‌های مادی، ایستادگی کرد. به‌جای سیال بودن در همۀ امور، باید در جایی یا چیزی ریشه زد. او برای زندگی خوب، در مقابل آن کتاب‌های رؤیایی، دو گزینۀ واقعی و مؤثر پیشنهاد می‌کند: «رمان» و «فلسفۀ رواقی». ترجمۀ انتشارات ترجمان علوم انسانی بهتر و درست‌تر است.

یک «تاریخِ جهان» جدید، جذاب، خلاف‌‌آمد عادت و بی‌نظیر؛ ویژگی مهم‌تر، کنار گذاشتن اروپامحوری و خویش‌برترپنداری غرب است. همچنین، کلیشه‌هایی را می‌شکند که قرن‌هاست غربی‌‌ها را مغرور و شرقی‌ها را دلخور کرده‌اند. در نتیجه، نگاهی مثبت به گذشته و حتی آیندۀ سایر نقاط و فرهنگ‌های جهان دارد و به غربِ امروز هم هشدار می‌دهد. هر سه ترجمه خوب است، اما نشر نیماژ، در یک اقدام عجیب، نمایه، منابع و ارجاعات فراوان این اثر مهم را حذف کرده یا جا انداخته است! کسانی که می‌خواهند سال‌ها از این کتاب به‌عنوان یک اثر مرجع بهره ببرند، از دو ترجمۀ دیگر استفاده کنند.

از صدر تا ذیلِ این شاهکار، خواندنی و خوردنی است، بارها و بارها. حتی یادداشت‌های حاشیه‌ای آن نیز از بسیاری کتاب‌های دیگر آموزنده‌تراند. لذا عجیب نیست که تاکنون به بیش از سی زبان ترجمه شده است. با این شهرت جهانی، می‌توان حدس زد در آیندۀ نزدیک به همین تعداد ترجمۀ فارسی از آن به بازار خواهد آمد. ولی عجالتاً می‌توانیم وضعیت موجود را به این صورت خلاصه کنیم:
یک کتاب عالی با دو ترجمه: یکی خوب و دیگری خیلی بد. افتضاح‌بودگی ترجمۀ «نشر نوین توسعه» از جلد کتاب شروع می‌شود و به کل متن سرایت می‌کند و تمام آن را به‌گند می‌کشد.