سازگارسازی سنت و سکولاریسم

سنت و مدرنیته در جامعۀ ما در این برهۀ تاریخی اصطکاک زیادی دارند. تعارض دردناک و گاه خطرناک این دو جریان قدرتمند را در رخدادهای عینی می‌توان بعینه دید. یکی از حساس‌ترین و فراگیرترین صورت‌های این تعارض در رابطۀ پرتنش میان شریعت دینی و اخلاق سکولار قرار دارد. در جامعۀ مذهبی و مدرن ایران از هیچ‌کدام نمی‌توان به‌طور کامل دست شست. راه‌حل از طریق یک سازگاری اصولی و فلسفی به‌دست می‌آید. این دو کتابِ بسیار عالی و بهترین در نوع خود، چنین هدفی دارند. دین در ترازوی اخلاق سازگاری وجودشناختی را نشانه می‌گیرد و اخلاق دین‌شناسی سازگاری معرفت‌شناختی.


غزلیات سعدی به‌جای ماشین کنترلی

برای این یادداشت غزلی را که سرآغاز آشنایی‌ام با سعدی شده بود، مکرر خواندم. کمی هم در هوای حافظه و گذشته سیر کردم تا ببینم چه چیزی عامل جذب یک نوجوان دورۀ راهنمایی به سعدی بوده است. طبیعتاً الآن هزار و یک دلیل دارم برای سعدی‌خوانی‌ام، ولی آن زمان مسئلۀ دیگری در کار بوده. تردید ندارم که مسئلۀ زبان بوده و بس. چون بعدها روی چند کودک و نوجوان دیگر هم امتحان کردم. وقتی برایشان غزلی از سعدی خواندم، زبان و آهنگ جملات سحرشان می‌کرد و با شش‌دانگ حواس، گوش می‌دادند. بزرگ‌ترهای‌شان هرقدر از معنا را بیشتر می‌فهمیدند، بیشتر هاج‌وواج می‌ماندند.

[ برای خواندن متن کامل این یادداشت، روی تصویر کلیک کنید. ]


فلسفهٔ رالز

شاهکار فلسفی و ماندگار جان رالز، نظریه‌ای در باب عدالت، هم خیلی دقیق است، هم بسیار مفصل و هم تا حدودی پیچیده. لذا فقط متخصصان دانشگاهی از پس این اثر دشوار برمی‌آیند. خلاصه‌های عمومی در دیگر کتاب‌ها یا ناقص‌اند یا دقیق نیستند. ولی این کتاب کوچک و کم‌نظیر هم دقیق است و هم جامع. نویسنده سه کار کلی و اساسی را انجام داده است: اول، بازگویی مقدماتِ تاریخی و نظریِ لازم برای فهم نظریۀ «عدالت به‌مثابۀ انصاف»؛ دوم، ترسیم دقیق هستۀ اصلی نظریۀ رالز؛ در نهایت، توضیح اشکالات منتقدان و پاسخ‌های رالز، و تشریح لیبرالیسم سیاسی او در برابر لیبرالیسم جامع.


تاریخی که نباید فراموش کرد

دانشگاه‌ها در قرون وسطی دو بخش و شش فصل دارد. در بخش اول، تولد و تأیید دانشگاه‌ها در قرن‌های دوازدهم و سیزدهم بررسی می‌شود و در بخش دوم، افول و پایان این دوران در دو قرن چهاردهم و پانزدهم. این کتاب سرشار از نکات خوب و ناگفتۀ تاریخی است. کتابی که هم فکت‌های بسیاری دارد و هم آن‌ها را تحلیل می‌کند. مطالعۀ این اثر پیش‌زمینه‌ای لازم ندارد. هم زبان نویسنده به اندازۀ کافی روان و قابل‌فهم است، هم ترجمه زبان آسان و شیرینی دارد. اصلاً چه‌بسا این موضوع دانشگاه است که تا این اندازه کتاب را شیرین و خواندنی کرده است.

[ برای خواندن متن کامل مطلب، روی تصویر کلیک کنید. ]


دو گزینۀ سیاسی

امروزه هرجا پا می‌گذاریم، هر چه می‌شنویم، و با هر مسئله‌ای سروکله می‌زنیم، با سیاست مواجه می‌شویم. لذا فهم سیاست برای زندگی اجتماعی مدرن لازم است. اما متناسب با این لزوم و اهمیت کتاب خوب، واضح و روشن‌گر برای فهم سیاست وجود ندارد. این دو کتابِ دقیق، روشن و خوش‌خوان گزینه‌هایی نادر و بسیار خوب هستند. هر دو هم برای شروع مطالعات تخصصی فلسفۀ سیاسی مناسب‌اند و هم برای آشنایی کلی و عمومی با آن. نوشتۀ دیوید میلر برای آشنایی مختصر و اجمالی و کتاب فیل پاروین و کلر چمبرز برای آشنایی مبسوط و مفصل. هر دو کتاب ترجمۀ خوب و درست و دقیقی دارند.