مجله تخصصی کتاب و کتاب‌خوانی

کسی که رمان عظیم «بینوایان» را بخواند، نباید کتاب کوچک «وسوسۀ ناممکن» را ناخوانده بگذارد. اگر این را بخواند، خواهد دید که «بینوایان» را خوب نخوانده و بسیاری چیزها را سرسری رد کرده است. اگر هم کسی «بینوایان» را نخوانده باشد، باز هم از خواندن «وسوسۀ ناممکن» بسیار محظوظ خواهد شد؛ اولاً انگیزه‌ای قوی برای خواندن «بینوایان» پیدا می‌کند و ثانیاً نقشه‌ای راهنما برای حرکت آگاهانه در آن جهان پهناور در دست خواهد داشت. همۀ این‌ها به کنار، از همه مهم‌تر این است که فهمش از (1) ماهیت و کلیت ادبیات و (2) ظرایف و دقایق آن برای همیشه عوض خواهد شد.

جذاب‌ترین کتابی است که در حوزۀ جنگ هشت‌سالۀ ایران و عراق دیده‌ام. تمام مباحث کتاب مصور و مستند است؛ مجموعه‌ای عظیم از 1000 عکس جذاب و 200 نقشۀ جالب از تمام عملیات جنگ. این اثرِ جامع روایتی کلی، از بالا و بیرون، و در عین حال منسجم از تحولات جنگ ارائه کرده که به تفکیک هر سال گزارش شده است. کل فضای عرصۀ نظامی، از خط مقدم تا پشت جبهه و تصمیم‌گیری‌ها، را شرح می‌دهد. هم به کلیات جنگ پرداخته و هم به جزئیات؛ از رهبری جنگ تا ریزه‌کاری‌های سربازان. نقشه‌های رنگی از همۀ عملیات‌ها درک بهتر تمام ماجراها را آسان کرده‌اند. آمارهای گوناگونِ امور مختلف جنگ در قالب ده‌ها جدول و نمودار ریخته شده‌اند. در کل با اثری مواجهیم که وثاقت و اعتبار یک مستند و جذابیت فیلم‌ها و آثار هنری را یک‌جا در خود دارد.

آیا رمان کلاسیک 800 صفحه‌ای هست که ارزش مطالعه و تأمل داشته باشد، اما روسی نباشد؟ بله؛ این. ماجرای رمان در محیط محدود ثروتمندان اروپای غربی می‌گذرد. محور داستان یک زن جوان آمریکایی است که در گیرودار ماجراها تصویرش عوض می‌شود. از خلال همین تصویر، تصویر عام زندگی گروه یادشده را می‌بینیم. با تصور ثروتمندان از خودشان، از دیگران و از تصورشان از تصور دیگران در حق خودشان آشنا می‌شویم؛ نیز رفتارها و تصمیم‌هایی را می‌بینیم که ناشی از این تصورات پیچیده است. شاید از همه مهم‌تر این است که می‌بینیم این جماعت چگونه دیگران را مصرف می‌کنند و چگونه توسط دیگران مصرف می‌شوند؛ تباه می‌کنند و تباه می‌شوند. علت این امر ساده‌لوحی ثروتمندان فرهیخته، واقعیت‌های نابهنجار زیر نقاب‌های متعارف، ذهنیت و رفتار اسنوب‌ها و پول است. هنری جیمز نشان می‌دهد که پول نه‌فقط راهی میان‌بر برای رسیدن به آرزوها نیست، بلکه چگونه مانع تحقق آرمان‌ها و خواسته‌ها می‌شود. به طور کلی معضلات خاص زندگی جمعی ثروتمندان اروپایی مطرح می‌شوند. همچنین، مسائل عام زندگی در آن شکل و شمایلی بررسی می‌شوند که متناسب با حلقۀ ثروتمندان شکل می‌گیرند.

بهترین و دقیق‌ترین کتاب دربارۀ اندیشه‌های هانا آرنت به زبان فارسی تا این لحظه. برخلاف بیشتر این نوع آثار، لی برَدشا همۀ وجوه فلسفۀ آرنت را بررسی می‌کند، وارد جزئیات نظریه‌هایش می‌شود، پیامدهایشان را نشان می‌دهد، و در هیچ مبحثی از نقد غافل نمی‌ماند. او همه‌جا نکات مهم و مخفی آرنت را به‌خوبی می‌قاپد. برای نمونه، تلاش آرنت برای رفع تنش و جدایی میان سیاست و پی‌جویی حقیقت را واکاوی می‌کند. سیر کتاب از «وضع بشر» آغاز می‌شود و به «حیات ذهن» می‌رسد. نویسنده سیر تفکر بیست‌ساله میان آن دو اثر را پیوسته – اگرچه با چند شکستگی – می‌داند؛ لذا مفصل‌ها و نقاط عطف آن را روشن می‌کند. او به‌زیبایی نشان می‌دهد که آرنت چگونه از حوزۀ عمومی در «وضع بشر» نهایتاً به دژ درونی «حیات ذهن» در پایان تفکرش عقب‌نشینی می‌کند. به عبارت دیگر، از عمل جمعی-انضمامی به تفکر فردی-فلسفی و از کنش‌گری سیاسی به دوستی. بله؛ دقیقاً «دوستی».