ویترین تازهها
تاریخی که نباید فراموش کرد
20 اردیبهشت 1402
دانشگاهها در قرون وسطی دو بخش و شش فصل دارد. در بخش اول، تولد و تأیید دانشگاهها در قرنهای دوازدهم و سیزدهم بررسی میشود و در بخش دوم، افول و پایان این دوران در دو قرن چهاردهم و پانزدهم. این کتاب سرشار از نکات خوب و ناگفتۀ تاریخی است. کتابی که هم فکتهای بسیاری دارد و هم آنها را تحلیل میکند. مطالعۀ این اثر پیشزمینهای لازم ندارد. هم زبان نویسنده به اندازۀ کافی روان و قابلفهم است، هم ترجمه زبان آسان و شیرینی دارد. اصلاً چهبسا این موضوع دانشگاه است که تا این اندازه کتاب را شیرین و خواندنی کرده است.
[ برای خواندن متن کامل مطلب، روی تصویر کلیک کنید. ]
دانشنامۀ خردمندی
14 فروردین 1402
گفتارها تودهای انبوه از تفکر و تجربه دربارۀ مهمترین مسائل سیاسی و اجتماعی است. هرچند همگان ماکیاولی را با رسالۀ مختصر شهریار میشناسند، اما بهترین، مهمترین و مفیدترین اثر او همین گفتارهای مطول است. اندیشۀ سیاسی ماکیاولی آرمانگرایانه نیست. به همین دلیل، کارش را با وضع موجود شروع میکند. به عبارت دیگر، مبنای اندیشهاش پذیرش طبیعت بشری است همانگونه که هست با همۀ نواقص و معایبش. بیجهت نیست که گفتارها را با این جمله شروع میکند: «آدمیان بالفطره حسودند و به نکوهش بیشتر میگرایند تا به ستایش». در نتیجه، مسئله این است: جامعۀ سیاسی چنین موجوداتی چگونه باید باشد؟
سفر به اعماق جامعهشناسی
12 اسفند 1401
یک نکتۀ تحسینبرانگیز که در آثار پیتر برگر بهچشم میخورد به سبک نگارش او برمیگردد: شیوایی و بلاغت. او وقت خواننده را با حرفهای تکراری و نالازم نمیگیرد. تمام پاراگرافها باارزش و تأثیرگذارند و زمانی که پای مطالعۀ کتاب او خرج میکنید ارزشی مضاعف مییابد. برگر با دستودلبازی و با ارزشنهادن به مخاطب دریایی از دانش را به سوی او روانه میکند. به همین علت، هنگام مطالعۀ این کتاب به یادداشتبرداری و نوشتن ایدهها نیاز پیدا میکنید. یک نویسندۀ خوب باید چنین باشد؛ کسی که شیوۀ اندیشیدن را به شما بیاموزد؛ هدفی که نویسندۀ این کتاب در مقدمه نیز به آن اشاره میکند.
[متن کامل را با کلیک روی تصویر بخوانید.]
عکسها را چگونه ببینیم و بفهمیم؟
20 بهمن 1401
امروزه درد و خشونت به قالب تصویر درمیآید و «ما» به آن نگاه میکنیم. ولی این نگاه کردن به این سادگیها نیست. اگر حواسمان نباشد، چهبسا چیزهای زیادی را درک نکنیم یا حتی آنچه را رخ داده نبینیم و آنچه را رخ نداده واقعی بپنداریم. آن را اساسی غلط بفهمیم. فهم عکسهای راجع به خشونت کار هر کسی نیست و نیاز به هوشمندی دارد. مشکل اصلی این است: عکس آنگونه که مینماید نیست. ولی چرا اینطور است؟ زیرا در اینجا بهطور کلی سه مؤلفه وجود دارد که هر کدام بهشکلی عکس را دستکاری میکنند: عکاس، بیننده و خود عکس.
غزلیات سعدی بهجای ماشین کنترلی
1 خرداد 1402
برای این یادداشت غزلی را که سرآغاز آشناییام با سعدی شده بود، مکرر خواندم. کمی هم در هوای حافظه و گذشته سیر کردم تا ببینم چه چیزی عامل جذب یک نوجوان دورۀ راهنمایی به سعدی بوده است. طبیعتاً الآن هزار و یک دلیل دارم برای سعدیخوانیام، ولی آن زمان مسئلۀ دیگری در کار بوده. تردید ندارم که مسئلۀ زبان بوده و بس. چون بعدها روی چند کودک و نوجوان دیگر هم امتحان کردم. وقتی برایشان غزلی از سعدی خواندم، زبان و آهنگ جملات سحرشان میکرد و با ششدانگ حواس، گوش میدادند. بزرگترهایشان هرقدر از معنا را بیشتر میفهمیدند، بیشتر هاجوواج میماندند.
[ برای خواندن متن کامل این یادداشت، روی تصویر کلیک کنید. ]
چگونه بهتر بنویسیم (5)
28 فروردین 1402
پیشترها یکی از توصیههای مهم برای نویسندگی زیادخوانی و مدام خواندن بوده، اما امروزه زیاد نوشتن است. دلیل اصلی پُرنویسی و فرممحوریِ امروزیها این است که حرفی برای گفتن ندارند. حرف و مطلب درست، فرمِ مناسبش را خواهد یافت. اگر فردی سخن داشت، خب مینویسد؛ اگر هم نداشت، که چه بهتر. سعدی همانقدر که حرف داشته، نوشته. گلستان سعدی، شاهکار نثر فارسی، مگر چند صفحه است؟ حتی کتاب کوچکی هم به شمار نمیرود. نویسندههای جوان امروزی چند برابر سعدی نوشتهاند و منتشر کردهاند. سعدی بهراحتی میتوانست چند ده کتاب دیگر بنویسد. ولی مهم این است که اصلاً چرا بنویسد؟
[ متن کامل این یادداشت را با کلیلک بر روی تصویر بخوانید. ]
کارل مارکس در کافه گلدان
2 بهمن 1401
کتاب را توی رگ زدم. به همین دلیل، خوب در خاطرم ماند که چه چیزهایی گفته و هر کدام کجای کتاب است. نظم و ترتیب کتاب هم کار یادآوری را آسان کرده بود. در نتیجه، آن را بهراحتی در ذهنم تورق میکردم و دوباره به نکات جالبش نوک میزدم. البته کتاب را تازگیها خوانده بودم؛ آن هم با چه ولع و لذتی! تکههای آن، اینجا و آنجا، به ذهنم چسبیده بود. در حین خواندن که ذهنم کلاً در آن غلت میزد. برای همین، تکههایش با کمترین بهانهای جلوی چشمم میآمدند. کتابِ خیلی خوب روی ذهنِ آکبند آدمی خط میاندازد؛ یا حکم یادگاری کندهکاریشده روی درخت را دارد.
فصلی نوین از نجاتبخشیهای کتاب
27 آذر 1401
کاهش قدرت حافظه، حواسپرتی، ناتوانی در تحلیل، بیحوصلگی، کلافگی و اسراف در وقت. اینها عناوین ذکر مصیبتی است که دچارش هستیم. دیگر کلمۀ «انفجار اطلاعات» هم حق مطلب را ادا نمیکند، مگر اینکه وصف دیگری چفتش کنیم؛ مثلاً بگوییم انفجار اتمی یا هیدروژنی اطلاعات یا ابرانفجار اطلاعات. از در و دیوار، فایل صوتی و پادکست و کتاب چاپی و پیدیاف و دورۀ آموزشی بر ما میبارد. شمارش تعداد اینها، تنها از عهدۀ فرشتگان باران برمیآید که به ما میگفتند همهجایشان انگشت است. لابهلای اینهمه انگشت، من بر اساس تجربۀ شخصی به راهکاری رسیدهام که گمان میکنم برای دیگران هم بیفایده نباشد.
فلسفهٔ رالز
27 اردیبهشت 1402
شاهکار فلسفی و ماندگار جان رالز، نظریهای در باب عدالت، هم خیلی دقیق است، هم بسیار مفصل و هم تا حدودی پیچیده. لذا فقط متخصصان دانشگاهی از پس این اثر دشوار برمیآیند. خلاصههای عمومی در دیگر کتابها یا ناقصاند یا دقیق نیستند. ولی این کتاب کوچک و کمنظیر هم دقیق است و هم جامع. نویسنده سه کار کلی و اساسی را انجام داده است: اول، بازگویی مقدماتِ تاریخی و نظریِ لازم برای فهم نظریۀ «عدالت بهمثابۀ انصاف»؛ دوم، ترسیم دقیق هستۀ اصلی نظریۀ رالز؛ در نهایت، توضیح اشکالات منتقدان و پاسخهای رالز، و تشریح لیبرالیسم سیاسی او در برابر لیبرالیسم جامع.
بیماری
3 اردیبهشت 1402
برخلاف رنگش، اصلاً یک کتاب زرد نیست. برعکس، یک اثر فلسفی، تحقیقی و انتقادی است که در موضوع خود کمتر مشابهی دارد. نویسنده هم سالها تجربۀ دستاول از یک بیماری نادر کشنده دارد و هم اهل فلسفه است. او با بهرهگیری از انواع دادهها ونظریات، ماهیت بیماری را میکاود و اثر آن را بر بدن بیمار، بینش او و وضعیت اجتماعیاش موشکافانه بررسی میکند. مواجهۀ با مرگ را هم نادیده نمیگیرد و نشان میدهد که چگونه حتی بیمار روبهمرگ میتواند زندگی خوب و معناداری داشته باشد. برای تمام مباحث هم از فلسفههای باستان استفاده میکند و هم از فلسفههای معاصر، بهویژه پدیدارشناسی.
جان ژاپنی
7 فروردین 1402
یک اثر مبسوط و مرجع برای علاقمندان به فرهنگِ شرقِ دور. مجموعهمقالاتی بسیار باارزش در باب ابعاد مختلف فکر، فلسفه و فرهنگ بومی ژاپن. پانزده مقالۀ این کتاب هر کدام به قلم یک صاحبنظر طراز اول در آن زمینه نوشته شده است. بهجز ویراستار، همۀ نویسندگان اهل ژاپن هستند. لذا ظرایف و وجوه تمایز خاص فرهنگ ژاپن بهخوبی برجسته شدهاند. موضوعات مقالهها از این قرارند: ادیان ژاپنی (شینتو، بودیسم و ذن)، فلسفۀ ژاپن، سنت و مدرنیتۀ ژاپنی، فرد، جامعه، سیاست، اقتصاد، اخلاق، حقوق، و برخی ریزموضوعات دیگر مثل عقلانیت خاص فرهنگ ژاپنی. این کتاب هم بهخودیخود آموزنده است و هم مشابهتهای گوناگونی با فرهنگ ما دارد.
فلسفۀ ریچارد رورتی
5 اسفند 1401
ریچارد رورتیِ آمریکایی علاوه بر شهرت و محبوبیت جهانی، اندیشههایی چالشی و مناقشهبرانگیز در همه جای دنیا بهراه انداخت، از جمله در ایران. آثار متعدد، مفصل، پیچیده، پرحاشیه و ضدنظاممند او فهمیدن فلسفهاش را دشوار ساخته است. ولی ریچارد رومانا در این کتابِ کوچک کاری کرده کارستان. او با تسلطی عالی بر جزئیات و کلیات کتابهای رورتی نقاط کانونی و خطوط اصلی فلسفهاش را بهخوبی مشخص و ترسیم کرده است، که عبارتند از: ماهیت فلسفه، ذهن، اخلاق، جامعه و سیاست. این اثر هم بهعنوان درآمدی بر آثار و اندیشههای رورتی بسیار خوب است و هم برای آشنایی عمومی با او.
14 خرداد 1402
بیماری نتیجۀ عدم تعادل میان عوامل بیماریزا و مقاومت میزبان است. عوامل بیماریزا همیشه در بدن هستند، نیز فشارهای روانی که از زندگی جداییناپذیرند و همۀ افراد با آنها دست به گریبانند. ابتلای فرد به بیماری بستگی به مقاومت بدن در برابر عامل بیماریزا دارد: وقتی مقاومت پایین بیاید، بیماری پدیدار میشود، حتی اگر تهاجم عامل بیماریزا تغییری نکند. پس همۀ انسانها سرگشتهاند، ولی بعضی قادر به کنار آمدن با این وضع نیستند: ناهنجاری روانی فقط به وجود یا فقدان فشار روانی وابسته نیست، بلکه تعامل میان فشار روانی همهجایی و سازوکارهای دفاعی فرد نیز نقش مهمی در آن دارد.
[ برای خواندن متن کامل این بریده کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]
8 اردیبهشت 1402
گاهی ارتفاع موهای آرایششدۀ زنان به 90 سانتیمتر میرسید و نشستن داخل کالسکه را دشوار میساخت. زنان برای جلوگیری از خراب شدن موها مجبور میشدند دوزانو بر کف کالسکه بنشینند یا در طی سفر با کالسکه، سر خود را از پنجره بیرون نگه دارند یا به پهلو بخوابند. برای ممانعت از فروپاشی این مجتمع عظیم باید دور آن پارچۀ توری بپیچند. نقل است زمانی که در کاخ یک مهمانی شبانه برگزار میشد، مجتمعی که ملکه ماری آنتوانت بالای سرش درست کرده بود، آنقدر بلند بود که ابتدا آن را از روی سرش پیاده کردند تا بتواند وارد تالار ضیافت شود.
[ برای خواندن متن کامل این بریده کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]
26 اسفند 1401
علاقۀ جناب بِنو به دانش نوعی کنجکاوی سیریناپذیر است، غرور روشنفکرانه، راهی دیگر برای آنکه راهب شهوتِ جسمانیاش را متوجه جای دیگر کند و تسکین دهد، شور و حرارتی که مردان دیگر را تبدیل به جنگجوی ایمان یا کفر میکند. شهوت فقط شهوت جسمانی نیست. بِرنار گی بندۀ شهوت است؛ شهوت او شهوت منحرفی است به عدالت که با نوعی شهوتِ قدرت مشخص میشود. پاپ مقدس شهوت ثروت دارد. و خوانسالار در جوانی به شهوتِ گواه بودن و دگرگون شدن و توبهکردن مبتلا بوده و بعد به نوعی شهوت برای مردن. و شهوت بِنو به کتاب است.
[ برای خواندن متن کامل این بریده کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]
1 اسفند 1401
هر کس بخواهد زندگی ساده و فقیرانهای را برگزیند تا حیات باطنی خود را آزاد سازد، حقیر میشماریم. اگر ببینیم او خود را با مردم بازارپیشۀ کوچه و خیابان همرنگ نمیکند، او را بیروح و فاقد شور و احساس میدانیم. ما حتی قدرت تصور معنای آرمان کهن فقر را از دست دادهایم: فارغ شدن از دلبستگیهای مادی، آرامش روح، بیتفاوتی مادی، توانایی از جان گذشتن در هر لحظهای که میخواهیم – بهطور خلاصه، خلق و خوی قهرمانی و جنگندگی اخلاقی. ما که از طبقات بالای جامعه هستیم از سختیها و تنگناهای زندگی مادی چنان وحشت داریم که در تاریخ بینظیر است.
چه خبر؟ | اخبار کتاب
سازگارسازی سنت و سکولاریسم
8 خرداد 1402
سنت و مدرنیته در جامعۀ ما در این برهۀ تاریخی اصطکاک زیادی دارند. تعارض دردناک و گاه خطرناک این دو جریان قدرتمند را در رخدادهای عینی میتوان بعینه دید. یکی از حساسترین و فراگیرترین صورتهای این تعارض در رابطۀ پرتنش میان شریعت دینی و اخلاق سکولار قرار دارد. در جامعۀ مذهبی و مدرن ایران از هیچکدام نمیتوان بهطور کامل دست شست. راهحل از طریق یک سازگاری اصولی و فلسفی بهدست میآید. این دو کتابِ بسیار عالی و بهترین در نوع خود، چنین هدفی دارند. دین در ترازوی اخلاق سازگاری وجودشناختی را نشانه میگیرد و اخلاق دینشناسی سازگاری معرفتشناختی.
دو گزینۀ سیاسی
14 اردیبهشت 1402
امروزه هرجا پا میگذاریم، هر چه میشنویم، و با هر مسئلهای سروکله میزنیم، با سیاست مواجه میشویم. لذا فهم سیاست برای زندگی اجتماعی مدرن لازم است. اما متناسب با این لزوم و اهمیت کتاب خوب، واضح و روشنگر برای فهم سیاست وجود ندارد. این دو کتابِ دقیق، روشن و خوشخوان گزینههایی نادر و بسیار خوب هستند. هر دو هم برای شروع مطالعات تخصصی فلسفۀ سیاسی مناسباند و هم برای آشنایی کلی و عمومی با آن. نوشتۀ دیوید میلر برای آشنایی مختصر و اجمالی و کتاب فیل پاروین و کلر چمبرز برای آشنایی مبسوط و مفصل. هر دو کتاب ترجمۀ خوب و درست و دقیقی دارند.
معناهای زندگی
21 فروردین 1402
مبحث معنای زندگی بهقدری بسط پیدا کرده که تبدیل به یک رشتۀ فلسفی شده است. لذا شناخت آن نیاز به مطالعات گسترده دارد. اما خوشبختانه راه میانبر هم وجود دارد: دو کتاب. بهتر است در ابتدا کتاب هنفلینگ خوانده شود و سپس کتاب تامسون. زیرا اولی نیاز چندانی به دانش قبلی ندارد و نویسنده هم بیشتر توضیح میدهد. دومی هم موجزتر است و هم دانش زمینهای میخواهد. در عوض، تامسون همۀ نظریات مهم و اصلی را طرح و بررسی کرده است. هنفلینگ نظریاتی کمتر، اما با تفصیل بیشتر مطرح میکند. هر دو کتاب رویکرد انتقادی دارند، و هر دو سرشارند از نکاتی خوب و کاربردی برای زندگی خردمندانه.