گذار در گسترۀ کتاب‌ها

برخلاف رنگش، اصلاً یک کتاب زرد نیست. برعکس، یک اثر فلسفی، تحقیقی و انتقادی است که در موضوع خود کمتر مشابهی دارد. نویسنده هم سال‌ها تجربۀ دست‌اول از یک بیماری نادر کشنده دارد و هم اهل فلسفه است. او با بهره‌گیری از انواع داده‌ها ونظریات، ماهیت بیماری را می‌کاود و اثر آن را بر بدن بیمار، بینش او و وضعیت اجتماعی‌اش موشکافانه بررسی می‌کند. مواجهۀ با مرگ را هم نادیده نمی‌گیرد و نشان می‌دهد که چگونه حتی بیمار روبه‌مرگ می‌تواند زندگی خوب و معناداری داشته باشد. برای تمام مباحث هم از فلسفه‌های باستان استفاده می‌کند و هم از فلسفه‌های معاصر، به‌ویژه پدیدارشناسی.

پیشترها یکی از توصیه‌های مهم برای نویسندگی زیادخوانی و مدام خواندن بوده، اما امروزه زیاد نوشتن است. دلیل اصلی پُرنویسی و فرم‌محوریِ امروزی‌ها این است که حرفی برای گفتن ندارند. حرف و مطلب درست، فرمِ مناسبش را خواهد یافت. اگر فردی سخن داشت، خب می‌نویسد؛ اگر هم نداشت، که چه بهتر. سعدی همان‌قدر که حرف داشته، نوشته. گلستان سعدی، شاهکار نثر فارسی، مگر چند صفحه است؟ حتی کتاب کوچکی هم به شمار نمی‌رود. نویسنده‌های جوان امروزی چند برابر سعدی نوشته‌اند و منتشر کرده‌اند. سعدی به‌راحتی می‌توانست چند ده کتاب دیگر بنویسد. ولی مهم این است که اصلاً چرا بنویسد؟

[ متن کامل این یادداشت را با کلیلک بر روی تصویر بخوانید. ]

مبحث معنای زندگی به‌قدری بسط پیدا کرده که تبدیل به یک رشتۀ فلسفی شده است. لذا شناخت آن نیاز به مطالعات گسترده دارد. اما خوشبختانه راه میان‌بر هم وجود دارد: دو کتاب. بهتر است در ابتدا کتاب هنفلینگ خوانده شود و سپس کتاب تامسون. زیرا اولی نیاز چندانی به دانش قبلی ندارد و نویسنده هم بیشتر توضیح می‌دهد. دومی هم موجزتر است و هم دانش زمینه‌ای می‌خواهد. در عوض، تامسون همۀ نظریات مهم و اصلی را طرح و بررسی کرده است. هنفلینگ نظریاتی کمتر، اما با تفصیل بیشتر مطرح می‌کند. هر دو کتاب رویکرد انتقادی دارند، و هر دو سرشارند از نکاتی خوب و کاربردی برای زندگی خردمندانه.

گفتارها توده‌ای انبوه از تفکر و تجربه دربارۀ مهم‌ترین مسائل سیاسی و اجتماعی است. هرچند همگان ماکیاولی را با رسالۀ مختصر شهریار می‌شناسند، اما بهترین، مهم‌ترین و مفیدترین اثر او همین گفتارهای مطول است. اندیشۀ سیاسی ماکیاولی آرمان‌گرایانه نیست. به همین دلیل، کارش را با وضع موجود شروع می‌کند. به عبارت دیگر، مبنای اندیشه‌اش پذیرش طبیعت بشری است همان‌گونه که هست با همۀ نواقص و معایبش. بی‌جهت نیست که گفتارها را با این جمله شروع می‌کند: «آدمیان بالفطره حسودند و به نکوهش بیشتر می‌گرایند تا به ستایش». در نتیجه، مسئله این است: جامعۀ سیاسی چنین موجوداتی چگونه باید باشد؟

یک اثر مبسوط و مرجع برای علاقمندان به فرهنگِ شرقِ دور. مجموعه‌مقالاتی بسیار باارزش در باب ابعاد مختلف فکر، فلسفه و فرهنگ بومی ژاپن. پانزده مقالۀ این کتاب هر کدام به قلم یک صاحب‌نظر طراز اول در آن زمینه نوشته شده است. به‌جز ویراستار، همۀ نویسندگان اهل ژاپن هستند. لذا ظرایف و وجوه تمایز خاص فرهنگ ژاپن به‌خوبی برجسته شده‌اند. موضوعات مقاله‌ها از این قرارند: ادیان ژاپنی (شینتو، بودیسم و ذن)، فلسفۀ ژاپن، سنت و مدرنیتۀ ژاپنی، فرد، جامعه، سیاست، اقتصاد، اخلاق، حقوق، و برخی ریزموضوعات دیگر مثل عقلانیت خاص فرهنگ ژاپنی. این کتاب هم به‌خودی‌خود آموزنده است و هم مشابهت‌های گوناگونی با فرهنگ ما دارد.

علاقۀ جناب بِنو به دانش نوعی کنجکاوی سیری‌ناپذیر است، غرور روشنفکرانه، راهی دیگر برای آن‌که راهب شهوتِ جسمانی‌اش را متوجه جای دیگر کند و تسکین دهد، شور و حرارتی که مردان دیگر را تبدیل به جنگجوی ایمان یا کفر می‌کند. شهوت فقط شهوت جسمانی نیست. بِرنار گی بندۀ شهوت است؛ شهوت او شهوت منحرفی است به عدالت که با نوعی شهوتِ قدرت مشخص می‌شود. پاپ مقدس شهوت ثروت دارد. و خوان‌سالار در جوانی به شهوتِ گواه بودن و دگرگون شدن و توبه‌کردن مبتلا بوده و بعد به نوعی شهوت برای مردن. و شهوت بِنو به کتاب است.

[ برای خواندن متن کامل این بریده کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]

اثری کم‌نظیر و خواندنی در موضوع خود. هم متخصصان روان‌کاوی را راضی خواهد کرد و هم فیلم‌بازهای حرفه‌ای از آن بسیار خواهند آموخت. به‌طور کلی، علاقمندان به کتاب‌های خوبِ سطح بالا با آن محظوظ خواهند شد. کتاب برای مخاطب عام نیست و درک مطالبش نیاز به شناخت قبلی و کمی دانش تخصصی از روان‌کاوی و ذوق فهم فیلم دارد. با وجود این، مطالب بسیار واضح، دقیق و روان بیان شده‌اند. هدف نهایی تحقق نوعی درمان‌گری روان‌کاوانه از طریق فیلم است؛ «فیلم‌درمانی». هر دو ترجمه خوب است، اما ترجمۀ آقای قاسمی دقیق‌تر و پیراسته‌تر است، و پی‌نوشت‌های توضیحی روشنگری دارد.

یک نکتۀ تحسین‌برانگیز که در آثار پیتر برگر به‌چشم می‌خورد به سبک نگارش او برمی‌گردد: شیوایی و بلاغت. او وقت خواننده را با حرف‌های تکراری و نالازم نمی‌گیرد. تمام پاراگراف‌ها باارزش و تأثیرگذارند و زمانی که پای مطالعۀ کتاب او خرج می‌کنید ارزشی مضاعف می‌یابد. برگر با دست‌ودل‌بازی و با ارزش‌نهادن به مخاطب دریایی از دانش را به سوی او روانه می‌کند. به همین علت، هنگام مطالعۀ این کتاب به یادداشت‌برداری و نوشتن ایده‌ها نیاز پیدا می‌کنید. یک نویسندۀ خوب باید چنین باشد؛ کسی که شیوۀ اندیشیدن را به شما بیاموزد؛ هدفی که نویسندۀ این کتاب در مقدمه نیز به آن اشاره می‌کند.

[متن کامل را با کلیک روی تصویر بخوانید.]