علوم انسانی چیست؟

خواندم: «یکی از صد کتابی که باید پیش از مرگ خواند، کتاب "تاریخ چیست؟" نوشتۀ ئی. ایچ. کار است. ایچ. کار شاید نزدیک به 200 مسئلۀ ریز و درشت را در این کتاب 250 صفحه‌ای به بحث گذاشته است که مهم‌ترین آن‌ها برای من، گفتگو دربارۀ این پرسش است که آیا تاریخ از یک الگوی کلی پیروی می‌کند.» این حرف نفسم را بند آورد و باعث شد صدای ضربان قلبم را از داخل جمجمه‌ام بشنوم.
زمان برایم از حرکت ایستاد و کتاب مثل قاصدکی به هوا رفت و از دستم رها شد... کامل چرخیدم... به سمت کتاب‌خانه خیز برداشتم... با سرعت برق مثل دونده‌های سیاه‌پوست دوی صدمتر با چشمانی وق‌زده به سوی کتاب تاختم... دستانم از آرنج کاملاً تامی‌شدند...کف دست‌هایم از بغل گوش‌هایم شلاقی می‌گذشتند... پاشنه‌های پاهایم به وسط ستون فقراتم می‌خوردند... مثل لوکوموتیو نفس‌نفس می‌زدم و در نهایت مثل غواصان المپیک از بیست متری در دل کتاب شیرجه زدم و حالت اسلوموشن تمام شد.
سه صفحه از فصل اول کافی بود تا میخکوب شوم. مافوق محشر بود. از آن پس، شبانه‌روز آن را دنبال خودم می‌کشیدم درحالی‌که سرم تا گردن در آن فرو رفته بود.


تاریخْ‌بنیادی

سورپرایز مردگان! بله؛ دکتر زریاب خویی (1298-1373) پس از 27 سال که از فوتش می‌گذرد ترجمۀ این اثر مهم را رونمایی کرد. ماینکه (1862-1954) را می‌توان آخرین فرد از نسل فیلسوفان تاریخ قرن نوزدهمی دانست که برخلاف جریان روشنگری و پوزیتیویسم حرکت کردند. او بر این باور است که هر گروهی از انسان‌ها قوانین تاریخی و فرهنگی خاص خود را دارد. اندیشمندان مورد علاقه‌اش هردر و گوته هستند. مسئلۀ اصلی او در این کتاب تعارض جهان‌شمولی اخلاق و نسبیت منافع دولت‌-ملت‌ها در برهه‌های خاص تاریخی است و سخت دل‌مشغول جمع میان نیروهای غیرشخصی تاریخ و آزادی فردی انسان‌هاست. ماینکه با دانشی گسترده، پژوهشی دقیق ارائه می‌کند. به‌علاوه، کتاب سترگش پر است از نکات و تأملات فراوان. به همین دلیل آیزایا برلین در مقدمه‌اش بر این کتاب به خواننده تذکر می‌دهد که در خصوص این کتاب باید وقت و دقتی صرف کند بیش از آن‌چه درخور کلی‌گویی‌های بی‌پروا و غالباً سطحی تاریخ‌نگاران اندیشه‌هاست.