هنر و مدیتیشن

ماهی استعاره‌ای برای ایده است و ماهی بزرگ یعنی ایدۀ بزرگ و صید آن یعنی به چنگ آوردن ایدۀ بزرگ. از نظر دیوید لینچ، ایده‌های بزرگ مثل ماهی‌های بزرگ در اعماق جای دارند و نه در سطح. برای شکار چنان ایده‌هایی باید به اعماق رفت، اعماق آگاهی و هشیاری. راه رسیدن به آن‌جا هم مراقبه یا مدیتیشن است. به همین دلیل، دیوید لینچ در سراسر عمر خود پایبند مراقبه و عرفان شرقی بود. روزی دو نوبت، صبح و عصر، و هر بار به مدت بیست دقیقه مراقبه می‌کرد. این کتاب گزارشی شخصی و فشرده از این تجربۀ معنوی است.

اثر مشهور جامعه‌شناس نامدار آمریکایی که در حوزۀ جامعه‌شناسی هنر جزو منابع اصلی به شمار می‌آید. بکر با شواهد تجربی و تحلیل‌های نظری نشان می‌دهد که این باور رایج نادرست است که اثر هنری را هنرمند نابغه و خلاق در تنهایی خود می‌آفریند. اثر هنری محصول جهان هنری است و هنرمند فقط یکی از عوامل آن. بکر دیگر عوامل مؤثر را به‌تفصیل بررسی می‌کند؛ قراردادهای فرهنگی، منتقدان، ویراستاران، شهرت، حکومت، خیل هنرمندان آماتور، سایر صناعت‌ها، مواد اولیه و فراهم‌کنندگانش، سازوکار توزیع و فروش آثار هنری و... . حال اگر اثر هنریِ بدیع فرآوردۀ یک فعالیت جمعی است، دربارۀ دیگر دستاوردهای انسانی چه بگوییم؟

بدون یک فلسفۀ خوب، ما فقط پاسخ‌هایی سطحی و سخیف برای مسائل زندگی پیش‌فرض می‌گیریم. مثلاً، ملاک و معیار زندگیِ خوب داشتن امکانات بهتر و مصرف کردن بیشتر است؛ زندگیِ خوب زندگیِ مرفّه و تجملی است. اما مگر زندگی جنبۀ نرم‌افزاری ندارد؟ اگر دارد، آیا نباید به همان میزان که به سخت‌افزار‌های زندگی بها می‌دهیم، به نرم‌افزار زندگی نیز اهتمام داشته باشیم؟ اگر بخواهیم این استعارۀ نرم‌افزار را ادامه دهیم، باید بگوئیم که در عمل به چند اپلیکیشن نیاز داریم که روی ذهن‌مان نصب کنیم. چند اپلیکیشن؟ اریک وینر می‌گوید چهارده‌تا. هر کدام را از یکی از فرزانگان برجستۀ تاریخ می‌گیریم.

[ برای خواندن متن کامل این معرفی کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]

اثری کم‌نظیر و خواندنی در موضوع خود. هم متخصصان روان‌کاوی را راضی خواهد کرد و هم فیلم‌بازهای حرفه‌ای از آن بسیار خواهند آموخت. به‌طور کلی، علاقمندان به کتاب‌های خوبِ سطح بالا با آن محظوظ خواهند شد. کتاب برای مخاطب عام نیست و درک مطالبش نیاز به شناخت قبلی و کمی دانش تخصصی از روان‌کاوی و ذوق فهم فیلم دارد. با وجود این، مطالب بسیار واضح، دقیق و روان بیان شده‌اند. هدف نهایی تحقق نوعی درمان‌گری روان‌کاوانه از طریق فیلم است؛ «فیلم‌درمانی». هر دو ترجمه خوب است، اما ترجمۀ آقای قاسمی دقیق‌تر و پیراسته‌تر است، و پی‌نوشت‌های توضیحی روشنگری دارد.

27 جستار کوتاه و بلند در زمینه‌های مختلف: ادبیات، هنر، کتاب، سینما، تئاتر، دین، روانکاوی، جامعه، چند نویسنده و... . ترجمۀ انتشارات بیدگل روان‌تر و پیراسته‌تر است، ولی هر دو ترجمه خوب، درست و قابل‌قبول هستند. علاقمندان جدی که دیر یا زود این گنجینه را کشف خواهند کرد، هر کدام را بخوانند، به مطلوب می‌رسند. ارزش کتاب در این است که نمونه‌ای عالی از جستارنویسی متأملانه، نقادانه، محققانه و در عین‌حال جذاب به شمار می‌آید. این اثرِ اینک کلاسیک نشان می‌دهد که چگونه یک منتقد غیرمتخصص هم می‌تواند بینشی ژرف و نظریاتی دقیق داشته باشد. چراکه این نقدهای جسورانه حتی خود نقد متعارف را هم نقد می‌کنند.

"معجزۀ توجه‌آگاهی" کتابی مختصر و در قطع کوچک است با حدود 70-80 صفحه از تیک نات هان استاد بلندآوازۀ ذن که اخیراً درگذشت. خواندن کتاب ساعتی بیشتر طول نکشید. مطالب خاص و مهمی هم در آن گفته نشده بود. محتوای بدیع و جدیدی هم نداشت. اما با تمام این‌ها فوق العاده بود. چرا؟ چون دقیقاً درصدد حل همان مسئلۀ اصلی برآمده بود؛ مسئلۀ توجه و آگاهی و زیر و بم رسیدن به آن. تمام کتاب در خدمت چنین هدفی است. بسیار ساده و صمیمی و روان مسئله را می شکافد و قدم‌به‌قدم و با نظمی خوش و ناظر به پرسنده‌ای مبتدی مطالب را پیش می‌برد.