فلسفه زندگی

بدون یک فلسفۀ خوب، ما فقط پاسخ‌هایی سطحی و سخیف برای مسائل زندگی پیش‌فرض می‌گیریم. مثلاً، ملاک و معیار زندگیِ خوب داشتن امکانات بهتر و مصرف کردن بیشتر است؛ زندگیِ خوب زندگیِ مرفّه و تجملی است. اما مگر زندگی جنبۀ نرم‌افزاری ندارد؟ اگر دارد، آیا نباید به همان میزان که به سخت‌افزار‌های زندگی بها می‌دهیم، به نرم‌افزار زندگی نیز اهتمام داشته باشیم؟ اگر بخواهیم این استعارۀ نرم‌افزار را ادامه دهیم، باید بگوئیم که در عمل به چند اپلیکیشن نیاز داریم که روی ذهن‌مان نصب کنیم. چند اپلیکیشن؟ اریک وینر می‌گوید چهارده‌تا. هر کدام را از یکی از فرزانگان برجستۀ تاریخ می‌گیریم.

[ برای خواندن متن کامل این معرفی کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]

برینکمن، روان‌شناسی دانمارکی، در ایستگاه‌ها ده ایدۀ فلسفی را معرفی می‌کند. برخی از این ایده‌ها از فیلسوفان دورۀ باستان وام گرفته شده‌اند و برخی هم از اندیشمندان دورۀ مدرن و معاصر. اما قرار است همگی به بهتر زیستن در جهانِ نو به ما کمک کنند، نقطه‌هایی پیش روی ما بنهند که به آن‌ها اتکا کنیم، و زندگی معناداری داشته باشیم. برینکمن این ده ایده را از زبان فیلسوفان طرح و برای معنا دادن به زندگی تفسیر می‌کند. این ایده‌ها در قالب موضوعات زیر شکل گرفته‌اند: «خوبی برای خودش»، «شرافت»، «عهد»، «خود»، «حقیقت»، «مسئولیت»، «عشق»، «بخشودن»، «آزادی»، و «مرگ.»

پیتر برگر نکته‌ای گفته که می‌خواهم بر اساس آن دربارۀ انفجار بازار کتاب‌های فلسفۀ زندگی سخن بگویم. او می‌گوید که اگر کسی اصول اخلاقی مقبول و متعارفی را نپذیرد، هیچ انتهایی برای صورت‌های متنوعِ زیستنش نیست. و این هولناک است. آدمی بدون داشتن قطعیت‌ها و مبانی اخلاقی، به هیچ تعالی و موفقیتی نمی‌رسد. زندگیِ چنین کسی صرفاً می‌شود تجربه‌هایی بی مایه و پایه. همچنین، تمام این صور متنوع زیست که مدام متنوع‌تر هم می‌شوند نه تن به ارزش‌داوری خواهند‌ داد و نه داوری‌پذیرند. به‌علاوه، قطعاً سود و منفعت این شیوه‌های مدام نوپدید، دندان‌گیر نیست، و الّا مدام چیز جدیدی رخ نمی‌نمود.

[ با کلیک بر روی تصویر، متن کامل یادداشت را بخوانید. ]

پل ریکور برای ما ایرانیان بسیار مفید است، به دلیل سه ویژگی: 1) متفکری مخالف‌خوان نیست. برخلاف تفکر رایج که با عالم و آدم مخالفت و دشمنی می‌کند، او همه‌جا در پی همدلی است؛ «همدلی مخفیانه»؛ 2) ریکور متفکری ویران‌گر نیست، بلکه سازنده است. از این‌رو، تمام تلاش خود را می‌کند که هیچ‌چیز را نفی یا ویران نکند، بلکه آن را مایه و مصالح کار خود قرار دهد و بنای خود را بر آن استوار سازد؛ 3) ریکور فیلسوف زندگی است. هدف غایی ریکور از همۀ بحث‌ها و نظریات این است که بهترین شکلِ زندگیِ درخورِ انسان را نشان دهد.

[ برای خواندن متن کامل این معرفی کتاب، روی تصویر کلیک کنید. ]

شاهکار فلسفی و ماندگار جان رالز، نظریه‌ای در باب عدالت، هم خیلی دقیق است، هم بسیار مفصل و هم تا حدودی پیچیده. لذا فقط متخصصان دانشگاهی از پس این اثر دشوار برمی‌آیند. خلاصه‌های عمومی در دیگر کتاب‌ها یا ناقص‌اند یا دقیق نیستند. ولی این کتاب کوچک و کم‌نظیر هم دقیق است و هم جامع. نویسنده سه کار کلی و اساسی را انجام داده است: اول، بازگویی مقدماتِ تاریخی و نظریِ لازم برای فهم نظریۀ «عدالت به‌مثابۀ انصاف»؛ دوم، ترسیم دقیق هستۀ اصلی نظریۀ رالز؛ در نهایت، توضیح اشکالات منتقدان و پاسخ‌های رالز، و تشریح لیبرالیسم سیاسی او در برابر لیبرالیسم جامع.

برخلاف رنگش، اصلاً یک کتاب زرد نیست. برعکس، یک اثر فلسفی، تحقیقی و انتقادی است که در موضوع خود کمتر مشابهی دارد. نویسنده هم سال‌ها تجربۀ دست‌اول از یک بیماری نادر کشنده دارد و هم اهل فلسفه است. او با بهره‌گیری از انواع داده‌ها ونظریات، ماهیت بیماری را می‌کاود و اثر آن را بر بدن بیمار، بینش او و وضعیت اجتماعی‌اش موشکافانه بررسی می‌کند. مواجهۀ با مرگ را هم نادیده نمی‌گیرد و نشان می‌دهد که چگونه حتی بیمار روبه‌مرگ می‌تواند زندگی خوب و معناداری داشته باشد. برای تمام مباحث هم از فلسفه‌های باستان استفاده می‌کند و هم از فلسفه‌های معاصر، به‌ویژه پدیدارشناسی.