11 آذر 1400
آخرین مصاحبه و دیگر گفتوگوها
مجموعهای است از چهار مصاحبۀ بلعیدنی که در سالهای پایانی زندگی آرنت انجام شدهاند. وی در آن دوره تقریباً همۀ کتابهای اصلیاش را نوشته بود و لذا در اوج صداقت و پختگی صحبت میکند. آخرین مصاحبۀ کتاب آخرین مصاحبۀ او هم هست که اندکی قبل از مرگش صورت گرفته است. در این مصاحبهها، به طور کلی هم زندگی شخصی آرنت موضوع گفتگوهاست و هم بینش او نسبت به زندگی و مسائل بشری؛ یعنی زندگی، تحصیلات و آثارش، بهاضافۀ سیاست، انقلاب، جنگ، اروپا، نازیسم، محاکمۀ آیشمن، مسئلۀ یهودیان، آمریکا و مسائل داخلی آن و... . این کتاب کوچک علاوه بر اینکه بهخودی خود نکاتی عمیق و آموزنده دارد، تکملهای بر کتابهای آرنت هم هست؛ زیرا هم برخی از ابهامات را روشن میکند و هم به بعضی از انتقادها پاسخ میدهد.
17 آبان 1400
چرا نویسندۀ بزرگی نشدم؟
نویسنده، با دانش و علاقه و استعدادش، در عرصهای فعالیت میکرد که به طور طبیعی باید نویسندۀ بزرگی میشد، ولی ظاهراً نشد. چرا؟ این کتابِ جالب پاسخی تفصیلی و چندبعدی به این پرسش جانسوز است. با کندوکاوی در زندگی خود و تئوریها و تجربههای دیگران، معلوم میشود که نویسندگی یک فعالیت کاملاً فردی نیست، بلکه خانواده، زندگی شخصی، تعلیم و تربیت، محیط، جامعه، سیاست، دوستان، همکاران، و حتی شانس و اتفاق هم در آن مدخلیت دارند. این اثر پخته و پرورده گفتگوها، تأملات و پژوهشهای نویسندهاش است برای رسیدن به خودآگاهی و خرسندی، اما خواننده میتواند چیزهای بسیاری از آن بیاموزد، از جمله اینکه عوامل و موانع نویسندگی را ببیند؛ عوامل و موانعی که بیرون از حوزۀ نویسندگی هستند، اما آن را احاطه کردهاند.
25 مهر 1400
وسوسۀ ناممکن
کسی که رمان عظیم «بینوایان» را بخواند، نباید کتاب کوچک «وسوسۀ ناممکن» را ناخوانده بگذارد. اگر این را بخواند، خواهد دید که «بینوایان» را خوب نخوانده و بسیاری چیزها را سرسری رد کرده است. اگر هم کسی «بینوایان» را نخوانده باشد، باز هم از خواندن «وسوسۀ ناممکن» بسیار محظوظ خواهد شد؛ اولاً انگیزهای قوی برای خواندن «بینوایان» پیدا میکند و ثانیاً نقشهای راهنما برای حرکت آگاهانه در آن جهان پهناور در دست خواهد داشت. همۀ اینها به کنار، از همه مهمتر این است که فهمش از (1) ماهیت و کلیت ادبیات و (2) ظرایف و دقایق آن برای همیشه عوض خواهد شد.
5 مهر 1400
دایرة المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق
جذابترین کتابی است که در حوزۀ جنگ هشتسالۀ ایران و عراق دیدهام. تمام مباحث کتاب مصور و مستند است؛ مجموعهای عظیم از 1000 عکس جذاب و 200 نقشۀ جالب از تمام عملیات جنگ. این اثرِ جامع روایتی کلی، از بالا و بیرون، و در عین حال منسجم از تحولات جنگ ارائه کرده که به تفکیک هر سال گزارش شده است. کل فضای عرصۀ نظامی، از خط مقدم تا پشت جبهه و تصمیمگیریها، را شرح میدهد. هم به کلیات جنگ پرداخته و هم به جزئیات؛ از رهبری جنگ تا ریزهکاریهای سربازان. نقشههای رنگی از همۀ عملیاتها درک بهتر تمام ماجراها را آسان کردهاند. آمارهای گوناگونِ امور مختلف جنگ در قالب دهها جدول و نمودار ریخته شدهاند. در کل با اثری مواجهیم که وثاقت و اعتبار یک مستند و جذابیت فیلمها و آثار هنری را یکجا در خود دارد.
24 شهریور 1400
تصویر یک زن
آیا رمان کلاسیک 800 صفحهای هست که ارزش مطالعه و تأمل داشته باشد، اما روسی نباشد؟ بله؛ این. ماجرای رمان در محیط محدود ثروتمندان اروپای غربی میگذرد. محور داستان یک زن جوان آمریکایی است که در گیرودار ماجراها تصویرش عوض میشود. از خلال همین تصویر، تصویر عام زندگی گروه یادشده را میبینیم. با تصور ثروتمندان از خودشان، از دیگران و از تصورشان از تصور دیگران در حق خودشان آشنا میشویم؛ نیز رفتارها و تصمیمهایی را میبینیم که ناشی از این تصورات پیچیده است. شاید از همه مهمتر این است که میبینیم این جماعت چگونه دیگران را مصرف میکنند و چگونه توسط دیگران مصرف میشوند؛ تباه میکنند و تباه میشوند. علت این امر سادهلوحی ثروتمندان فرهیخته، واقعیتهای نابهنجار زیر نقابهای متعارف، ذهنیت و رفتار اسنوبها و پول است. هنری جیمز نشان میدهد که پول نهفقط راهی میانبر برای رسیدن به آرزوها نیست، بلکه چگونه مانع تحقق آرمانها و خواستهها میشود. به طور کلی معضلات خاص زندگی جمعی ثروتمندان اروپایی مطرح میشوند. همچنین، مسائل عام زندگی در آن شکل و شمایلی بررسی میشوند که متناسب با حلقۀ ثروتمندان شکل میگیرند.
12 شهریور 1400
فلسفۀ سیاسی هانا آرنت
بهترین و دقیقترین کتاب دربارۀ اندیشههای هانا آرنت به زبان فارسی تا این لحظه. برخلاف بیشتر این نوع آثار، لی برَدشا همۀ وجوه فلسفۀ آرنت را بررسی میکند، وارد جزئیات نظریههایش میشود، پیامدهایشان را نشان میدهد، و در هیچ مبحثی از نقد غافل نمیماند. او همهجا نکات مهم و مخفی آرنت را بهخوبی میقاپد. برای نمونه، تلاش آرنت برای رفع تنش و جدایی میان سیاست و پیجویی حقیقت را واکاوی میکند. سیر کتاب از «وضع بشر» آغاز میشود و به «حیات ذهن» میرسد. نویسنده سیر تفکر بیستساله میان آن دو اثر را پیوسته – اگرچه با چند شکستگی – میداند؛ لذا مفصلها و نقاط عطف آن را روشن میکند. او بهزیبایی نشان میدهد که آرنت چگونه از حوزۀ عمومی در «وضع بشر» نهایتاً به دژ درونی «حیات ذهن» در پایان تفکرش عقبنشینی میکند. به عبارت دیگر، از عمل جمعی-انضمامی به تفکر فردی-فلسفی و از کنشگری سیاسی به دوستی. بله؛ دقیقاً «دوستی».
23 اسفند 1399
یادداشتهای پنجساله
برای اینکه ببینیم مارکز چه نویسندۀ خوبی است، لازم نیست رمانهای اصلیاش را بخوانیم. این مجموعه مقالات روزنامهای نشان میدهد که در نویسندگی فوقالعاده کاربلد است. او موضوعات بسیار جالبی را هم انتخاب میکند. مقالۀ نهم به ما هم مربوط میشود، چون دربارۀ یک ایرانی بیچاره و سرگردان است؛ با این عنوان: «بیماری سیاسی محمدرضا پهلوی».