12 شهریور 1400
فلسفۀ سیاسی هانا آرنت
بهترین و دقیقترین کتاب دربارۀ اندیشههای هانا آرنت به زبان فارسی تا این لحظه. برخلاف بیشتر این نوع آثار، لی برَدشا همۀ وجوه فلسفۀ آرنت را بررسی میکند، وارد جزئیات نظریههایش میشود، پیامدهایشان را نشان میدهد، و در هیچ مبحثی از نقد غافل نمیماند. او همهجا نکات مهم و مخفی آرنت را بهخوبی میقاپد. برای نمونه، تلاش آرنت برای رفع تنش و جدایی میان سیاست و پیجویی حقیقت را واکاوی میکند. سیر کتاب از «وضع بشر» آغاز میشود و به «حیات ذهن» میرسد. نویسنده سیر تفکر بیستساله میان آن دو اثر را پیوسته – اگرچه با چند شکستگی – میداند؛ لذا مفصلها و نقاط عطف آن را روشن میکند. او بهزیبایی نشان میدهد که آرنت چگونه از حوزۀ عمومی در «وضع بشر» نهایتاً به دژ درونی «حیات ذهن» در پایان تفکرش عقبنشینی میکند. به عبارت دیگر، از عمل جمعی-انضمامی به تفکر فردی-فلسفی و از کنشگری سیاسی به دوستی. بله؛ دقیقاً «دوستی».
31 مرداد 1400
افسون گل سرخ
نگاهی نو به واقعۀ کربلا از منظری فرادینی. این منظر فرادینی فلسفۀ اخلاق معاصر است. از نظر نویسنده، اخلاق دینی و اخلاق فرادینی در واقعۀ کربلا به هم میرسند و همپوشانی دارند. به همین دلیل، آموزۀ اخلاقی کربلا استثناء نیست، بلکه قاعده است؛ لذا میتواند یک الگوی اخلاقی جهانی باشد. در همین راستا، دکتر فنائی تبیینهای اسطورهای (دکتر شریعتی)، سیاسی (آیتالله صالحی نجفآبادی) و فقهی (استاد مطهری) را نقد میکند و در عوض، تبیین اخلاقی را بهجای آنها مینشاند. این تبیین مبتنی بر دو محور عدالت و کرامت است. همچنین، نویسنده اصل سوگواری را اخلاقی میداند، ولی میگوید که باید چهارچوبی اخلاقی هم داشته باشد. از این رو، به اخلاق سوگواری نیز اشاره میکند.
20 مرداد 1400
ایران بین ناسیونالیسمِ اسلامی و سکولاریسم
انقلاب مشروطۀ ایران غالباً همهجانبه بررسی نمیشود. بیشتر مباحث ناظر به دو جنبۀ آن است: 1) آرمانهای اجتماعی-سیاسی، 2) جریان مشروطهخواهی در تهران (و حداکثر تبریز). وضعیت دیگر شهرهای ایران معمولاً بررسی نمیشود. بهعلاوه، منافع صنفی-طبقاتی و تعارض آنها را نیز درست بررسی نمیکنند. نویسنده در این پژوهش آکادمیک به دیگر شهرهای ایران در آن زمان سر میزند تا ما را با وضعیت عینیشان آشنا کند. دوم اینکه نشان میدهد تعارض منافع گروههای مختلف چه تأثیری بر همراهی یا مخالفت با جریان مشروطهخواهی داشته است. بدین ترتیب، تنوع، پیچیدگی و کثرتِ خردهجریانهای مشروطهخواهی نیز آشکار میشود.
8 مرداد 1400
استالین
باید با شخصیت، زندگی و عملکرد حاکمان دیکتاتور آشنا شویم تا هم انسان را بهتر بشناسیم و هم سیاست را بهتر بفهمیم. چراکه اولاً هر انسانی رگهای از دیکتاتوری در جانش هست، و ثانیاً هیچ سیاستی هم خالی از دیکتاتوری نیست. ولی اگر قرار باشد فقط با یک دیکتاتور آشنا شویم، آن شخص کدام است؟ به نظرم استالین. حال اگر بنا باشد، فقط یک کتاب دربارۀ او بخوانیم، چه کتابی خواهد بود؟ به نظرم «استالین». هم استالین الگوی دیکتاتورهای بعدی شد، و هم «استالین» مرجعی برای نوشتن دربارۀ استالین. همچنین، این کتاب نشان میدهد که واقعیت چقدر میتواند جذاب، مبهوتکننده و ترسناک باشد.
11 تیر 1400
تاریخْبنیادی
سورپرایز مردگان! بله؛ دکتر زریاب خویی (1298-1373) پس از 27 سال که از فوتش میگذرد ترجمۀ این اثر مهم را رونمایی کرد. ماینکه (1862-1954) را میتوان آخرین فرد از نسل فیلسوفان تاریخ قرن نوزدهمی دانست که برخلاف جریان روشنگری و پوزیتیویسم حرکت کردند. او بر این باور است که هر گروهی از انسانها قوانین تاریخی و فرهنگی خاص خود را دارد. اندیشمندان مورد علاقهاش هردر و گوته هستند. مسئلۀ اصلی او در این کتاب تعارض جهانشمولی اخلاق و نسبیت منافع دولت-ملتها در برهههای خاص تاریخی است و سخت دلمشغول جمع میان نیروهای غیرشخصی تاریخ و آزادی فردی انسانهاست. ماینکه با دانشی گسترده، پژوهشی دقیق ارائه میکند. بهعلاوه، کتاب سترگش پر است از نکات و تأملات فراوان. به همین دلیل آیزایا برلین در مقدمهاش بر این کتاب به خواننده تذکر میدهد که در خصوص این کتاب باید وقت و دقتی صرف کند بیش از آنچه درخور کلیگوییهای بیپروا و غالباً سطحی تاریخنگاران اندیشههاست.
30 خرداد 1400
فراز و فرود شیخ خزعل
پژوهشی ممتاز، دقیق، همهجانبه و منحصربهفرد دربارۀ یکی از شخصیتهای سیاسی مهم معاصر. اکثریت قریب به اتفاق پژوهشها شیخ خزعل (۱۲۴۲-۱۳۱۵ ه.ش) را یا کاملاً نادیده میگیرند یا تصویری کاملاً تیره از او به نمایش میگذارند. این درحالیست که این نابغۀ خاکستری، در کوران رخدادهای حیاتی اوائل قرن بیستم، با عملکردی خیرهکننده توانست ستایش بیگانگان و قدرتهای جهانی را هم برانگیزد. هوشمندی سیاسیاش باعث شد که نه دیپلماسی و نه هیچ حربهای نتواند در او کارگر افتد. عاقبت، رضاشاه با ترکیبی از زور و توطئهٔ حداکثری توانست او را از قدرت به زیر بکشد. این کتاب ماجراهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی شیخ خزعل را از زمان برآمدن تا سقوط و، در نهایت، مرگ، به تفصیل و با جزئیات، گزارش، تحلیل و نقد میکند، و درسهایی برای امروز ما در بردارد.
17 خرداد 1400
رمانتیسم آلمانی
رمانتیسم فلسفی، و نه ادبی یا هنری، چیست؟ کمتر کسی پاسخ درست و دقیق این پرسش را میداند. چراکه شناخت رمانتیسم فلسفی با دو مانع دشوار مواجه میشود: 1- چیرگی تلقی ادبی و هنری از رمانتیسم، 2- تفصیل و پیچیدگی مضامین رمانتیسم فلسفی. در مقابل، نویسنده به طور کلی دو کار را انجام میدهد: اول اینکه، از یک سو، به سرچشمههای فلسفی رمانتیسم، تا مبانی متافیزیکیاش، نقب میزند و، از سوی دیگر، نتایج اخلاقی و سیاسیاش را توضیح میدهد؛ دوم اینکه گسترۀ رمانتیسم فلسفی را با همۀ تنوع و غنای شگفتانگیزش بررسی میکند. لذا میتوان ادعا کرد که فعلاً در این زمینه بهترین کتاب به زبان فارسی همین اثر است. به عبارت دیگر، بهترین پاسخ آن پرسش را در همینجا مییابیم، بهعلاوۀ نکات جزیی جالب بسیاری که در همه جا پخش شدهاند.
5 خرداد 1400
کنفوسیوس و طریقۀ چینی
بهترین کتاب دربارۀ کنفوسیوس به زبان فارسی است؛ نیز یکی از محققانهترین آثار در خصوص او در کل زبانها. نویسندۀ فقید، هِرلی گلِسنر کریل (1905-1994)، از پرآوازهترین چینشناسان دنیاست. مشکل اصلی دربارۀ کنفوسیوس این است که در طول تاریخ، افسانههایی بیشمار در اطراف شخصیت او تنیدهاند. تلاش سترگ کریل برای بیرون کشیدن واقعیت زندگی و اندیشههای کنفوسیوس از دل آن افسانهها شگفتانگیز و ستودنی است. بخش دوم کتاب هم به فراز و فرود جریان عظیم و پیچیدۀ کنفوسیوسگرایی از دوران باستان تا قرن بیستم اختصاص دارد.
22 اردیبهشت 1400
انسانیت: تاریخ اخلاقی سدۀ بیستم
چرا هزار یا حتی صدتا؟ ده کتاب خیلی خوب هم برای زندگی کافیست. برای انسان معاصر، یکی از آن دهتا همین شاهکار است. این کتاب کارنامۀ اعمال بشریت قرن بیستم است که اینک در اختیار همۀ انسانهاست تا آن را ببینند و جنس خود را خوب بشناسند. نوشتن آن ده سال طول کشیده و خواندنش هم باید با تأمل فراوان باشد. ترکیبی از تاریخ و فلسفه است. پس از خواندنش آدم آرزو میکند ای کاش از این به بعد هرگز چنین کتابهایی نوشته نشود. علت نوشته شدن چنین کتابهایی نخواندن چنین کتابهایی است.
12 اردیبهشت 1400
بیرق انگلیس
اگر کتابهای خوانده و نخوانده برایت تکراری شده است؛ اگر داستانی صددرصد متفاوت میخواهی؛ اگر اساساً به دنبال جهانی دیگر هستی، بفرما این شاهکار را تحویل بگیر! احتمالاً کوتاهترین رمانی است که تاکنون خواندهای، اما در عین حال، دشوارترین و پیچیدهترین رمان خواهد بود. مطالعۀ این کتاب تجربه است؛ تجربهای منحصربهفرد که اثرش از ذهن و زبانت زدوده نخواهد شد. آخر این رمان فقط یک پاراگراف است.